Pszczelarstwo
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Spadek populacji pszczół / Lucyna Palicka
(Poradnik Gospodarski 2014 nr 3, s. 26-27)
http://rme.cbr.net.pl/images/rme61/78.jpg
Populacje pszczół i innych owadów zapylających spadają na całym świecie, w szczególności w Ameryce Północnej i Europie. Na przestrzeni ostatnich lat, w okresie jesienno-zimowym śmiertelność rodzin pszczelich w Europie wynosiła średnio około 20 proc. - przy szerokim zakresie wartości od 1,8 proc. do 53 proc. w zależności od kraju.
Najważniejszymi czynnikami odpowiedzialnymi za pogorszenie stanu zdrowia zapylaczy są choroby i pasożyty, powszechne praktyki „rolnictwa przemysłowego”, oraz zmiany klimatyczne, wywierające bezpośredni wpływ na wiele etapów cyklu życia pszczół.
Hodowcy pszczół wskazują, że poważnym zagrożeniem dla pszczelarstwa w skali globalnej jest inwazyjny roztocz Varroa destruktor, który doprowadza do osłabienia kondycji pszczół, może roznosić choroby wirusowe i bakteryjne (niewielkie pasożytnicze roztocze odżywiające się hemolimfą pszczół i szybko rozprzestrzeniające się pomiędzy ulami i pasiekami) oraz inne pasożyty tj. Nosema cerana, a także różne bakterie, wirusy, grzyby i inne patogeny mają duży wpływ na zdrowotność pszczół. Ważną rolę w dziedzinie zdrowotności pszczół odgrywa odporność pszczół na choroby i pasożyty.
Rolnictwo przemysłowe wywiera różnoraki i niezwykle istotny wpływ na kondycję pszczół miodnych i dzikich zapylaczy, które cierpią z powodu niszczenia ich naturalnych siedlisk poprzez uprawy przemysłowe, wymagające intensywnych praktyk rolniczych. Pozytywny wpływ na zapylacze mają natomiast systemy rolne oparte na bioróżnorodności, wolne od środków chemicznych, na przykład uprawy ekologiczne.
Na populacje zapylaczy wpływa też wiele prognozowanych zmian klimatu, w tym wzrost średnich temperatur, zmiana schematu opadów atmosferycznych oraz pojawiające się na skutek zmian klimatycznych nieprzewidywalne i gwałtowne zjawiska pogodowe. Zmiany te będą wpływać na poszczególne osobniki, a w efekcie na całe społeczności, co ostatecznie może skutkować zwiększeniem tempa wymieralności poszczególnych gatunków owadów zapylających. Oprócz wpływu na liczebność gatunków, zmiany klimatu najprawdopodobniej doprowadzą do modyfikacji zależności pomiędzy zapylaczami a ich źródłami pożywienia między innymi poprzez zmiany terminów i schematów kwitnienia roślin.
Według Greenpeace niektóre pestycydy są w dużym stopniu odpowiedzialne za proces ginięcia pszczół. Mając to na uwadze, powinny zostać podjęte działania, których owocem będzie:
- Zakazanie stosowania najbardziej niebezpiecznych pestycydów dla populacji pszczelich, a dopuszczonych do stosowania na obszarze UE.
- Przyjęcie narodowych planów ochrony owadów zapylających, a w konsekwencji wspieranie i promocja praktyk rolniczych mających korzystny wpływ na proces zapylania realizowany w ramach systemów rolnych - np. rotacji upraw, ustanawiania obszarów proekologicznych na poziomie indywidualnych gospodarstw, wspieranie ekologicznych metod upraw.
- Zwiększenie ochrony naturalnych i pół naturalnych siedlisk wokół obszarów rolniczych, a także wzmacnianie bioróżnorodności pól uprawnych.
- Zwiększanie finansowania badań, rozwoju i ekologicznych praktyk rolnych polegających na odchodzeniu od chemicznych metod ochrony roślin i stosowaniu rozwiązań opartych na bioróżnorodności.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Źródła pożytków pszczelich / Iwona Mystkowska
(Poradnik Gospodarski 2014 nr 3, s. 28, 30)
Źródłem pożytku dla pszczół są rośliny dziko rosnące i uprawne. Ze względu na wielkość zgrupowania roślin miododajnych pożytki pszczele dzielimy na główne i rozwojowe. Pożytek pszczeli przyniesiony do ula, czyli wziątek pszczeli, to zebrane pyłki kwiatowe, nektar oraz spadź, będące pokarmem oraz surowcem przerabianym przez pszczoły na miód i pierzgę. Do pożytków zalicza się także żywiczne wydzieliny pokrywające pąki roślin, czyli kit pszczeli.
Pożytki można podzielić ze względu na miejsce występowania roślin na: łąkowe, polne, leśne i osiedlowe. W zależności od pory kwitnienia roślin wyróżnia się pożytek pszczeli: wiosenny, letni oraz późnoletni. Pożytek letni stanowiący główne źródło surowca do wytwarzania miodu występuje zazwyczaj na przełomie czerwca i lipca, tj. podczas kwitnienia licznych roślin miododajnych.
Pożytek główny stanowią liczne rośliny tego samego gatunku o odpowiedniej wydajności nektaru i pyłku lub spadzi występujące na odpowiednio dużym obszarze. Rodzina pszczela najlepiej wykorzystuje pożytki położone w pobliżu ula. Do pożytku oddalonego o 1 km od ula każda zbieraczka może wykonać 20 lotów dziennie, do pożytku oddalonego o 200 m, nawet 60 lotów.
Wydajność miodową określono na podstawie badań i wynosi ona przykładowo w kg miodu na 1 ha: las iglasty, mieszany (nektar) – 70; las iglasty (spadź) - do 700; użytki zielone – 40; grunty orne (chwasty, między- plony) – 10; sady – 20; roślinność nadrzeczna – 100; wrzos - 50-100; rzepak ozimy - 80-150; gorczyca biała - 40-90; malina - 50-250; borówka - do 100; gryka - 100-250; koniczyny-100-120; nostrzyk biały - 200-600; facelia - 200 i więcej; nawłoć - 300-750; lipa, klon - 2 kg miodu z 1 drzewa; robinia akacjowa – l kg z 1 drzewa.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Produkty zbierane z roślin przez pszczoły / Iwona Mystakowska
(Poradnik Gospodarski 2014 nr 3, s. 30-31)
Pszczoły zbierają z roślin różne produkty: nektar, spadź, pyłek kwiatowy i propolis (tzw. kit pszczeli). Warto bliżej zapoznać się z każdym z nich.
Nektar jest podstawowym surowcem miododajnym. Jest wydzielany przez specjalne gruczoły roślin tzw. nektarniki, najczęściej kwiatowe, umieszczone zwykle w obrębie kwiatu, rzadziej poza kwiatem, występujące na różnych częściach roślin. Pod względem wyróżników chemicznych nektar jest zagęszczonym sokiem roślinnym złożonym głównie z wody, cukrów prostych (glukozy i fruktozy), dwucukru (sacharozy) i niewielkich ilości takich substancji, jak: związki białkowe, wolne aminokwasy, kwasy organiczne, związki mineralne, witaminy, olejki eteryczne i barwniki. Woda stanowi od około 30 do ponad 90 proc. zawartości nektaru. Zaś stężenie cukrów w tym produkcie mieści się najczęściej w granicach 10-40 proc., ale czasami dochodzi do 70 proc. Stwierdzono, że pszczoły najchętniej zbierają nektar, gdy stężenie sacharydów wynosi 30-60 proc., natomiast, gdy rośliny zawierają go mniej niż 5 proc. są najczęściej pomijane. Jednorazowo pszczoła pobiera i w wolu miodowym dostarcza do ula około 30 mg nektaru. W ciągu jednego dnia wykonuje ona do 12 lotów i w ten sposób może zgromadzić 400-500 mg nektaru. W celu wytworzenia 1 kg miodu pszczoły robotnice muszę zebrać nektar z kilku milionów kwiatów.
Drugim pożytkiem przynoszonym przez pszczoły do komórek plastra i będącym materiałem wyjściowym do produkcji miodu jest spadź. Jest ona sokiem roślinnym przetworzonym głównie przez mszyce, czerwce i miodówki. Owady te nakłuwają liście i wysysają sok, z którego wchłaniają białko będące ich pokarmem, a pozostałość wydalają w postaci kropelek zwanych spadzią. Spadź zawiera do 50 proc. cukrów. Ich rodzaje i proporcje są podobne jak w nektarze, przy czym spadź zawiera dodatkowo dwa charakterystyczne cukry - melecytozę i fruktomaltozę. Pszczoły najchętniej pobierają spadź o zawartości wody 30-45 proc. W sprzyjających warunkach atmosferycznych jedna rodzina pszczela może dostarczyć 4-5 kg spadzi jodłowej dziennie. Spadź w Polsce wytwarzana jest w okresie od maja do sierpnia, najobficiej podczas suchej i ciepłej pogody.
Pszczoły zbierają z kwiatów oprócz nektaru i spadzi także pyłek. Mieszają go z odrobiną miodu, nektaru lub śliny i w postaci uformowanych kulek, przenoszą do ula w specjalnych koszyczkach na tylnych nogach. Pyłek w formie obnóży nazywany jest pyłkiem pszczelim. Pyłek kwiatowy jest, oprócz miodu, podstawowym pokarmem pszczół. Miód to pokarm energetyczny, pyłek to białko, tłuszcze, sole mineralne, witaminy, kwasy organiczne i hormony.
Kit pszczeli (propolis) - jest to lepka substancja zbierana przez pszczoły głównie z pączków drzew. Służy on pszczołom do uszczelniania szpar i otworów w ulu oraz polerowania ścian komórek plastra. Posiada właściwości antybakteryjne z domieszką żywicy, które ułatwiają pszczołom utrzymanie należytej higieny w ulu.
Oprac. Aleksandra Szymańska
