Produkcja białek roślinnych w UE

Szczegóły

Kategoria: Rolnictwo w UE i na świecie

Białko roślinne jest ważnym składnikiem wykorzystywanym przez europejski sektor rolno-spożywczy. Jednak ze względu na różnego rodzaju czynniki rynkowe i klimatyczne, produkcja roślin wysokobiałkowych w Europie  jest niewystarczająca by zaspokoić rosnący popyt na produkty z tego sektora. Aby zmienić tę sytuację potrzebna jest skoordynowana praca wszystkich państw członkowskich.

W latach 2016/2017 popyt na białko roślinne w Europie wyniósł  około 27 mln ton białka surowego, przy czym najważniejszym rynkiem zbytu był przemysł paszowy (93 proc. pod względem wielkości sprzedaży). Wskaźnik samowystarczalności UE różnił się w zależności od źródła białka (rzepak 79 proc., słonecznik 42 proc., soja 5 proc.). Import surowego białka do krajów UE kształtował się na poziomie 17 mln ton (z czego 13 mln ton to białko pozyskiwane z soi). Surowce te napływały przede wszystkim z Brazylii, Argentyny i Stanów Zjednoczonych. Ponadto 1,5 mln ton surowego białka otrzymywanego ze słonecznika oraz prawie milion ton rzepaku dostarczyła Ukraina.

Jednak od czasu reformy Wspólnej Polityki Rolnej widoczne są pewne pozytywne tendencje w uprawie roślin strączkowych. Od 2013 roku produkcja soi w UE podwoiła się, w 2018 roku osiągając wartość 2,8 mln ton. Jej czołowymi producentami były Włochy, Francja i Rumunia. W przypadku innych roślin strączkowych sytuacja była bardzo podobna. W ubiegłym roku produkcja unijna wzrosła trzykrotnie do poziomu 6 mln ton (2,6 mln ha). Głównymi roślinami strączkowymi uprawianymi na nasiona były groch polny (Francja, Hiszpania, Litwa) i bób (Francja, Wielka Brytania), natomiast soczewica i ciecierzyca były uprawiane na ograniczonych obszarach.

Uprawa rzepaku w krajach członkowskich w latach 2013-2018 wzrosła o 66 proc.( z 4,1 do 6,8 mln ha), a produkcja osiągnęła poziom 20 mln ton (przede wszystkim jako surowiec do produkcji biopaliw). Wiodącymi producentami rzepaku były Niemcy, Francja i Polska.

Rynek białek roślinnych składa się z trzech segmentów:

• paszy konwencjonalnej (mieszanki paszowe dla drobiu - 35 proc., dla świń - 33 proc., dla przeżuwaczy - 28 proc. ze znacznym udziałem śruty sojowej),
• paszy wysokowartościowej (wykorzystywanej przede wszystkim w gospodarstwach spełniających standardy dotyczące dobrostanu zwierząt, wpływu na środowisko, rodzaju produkcji (z wykorzystaniem pasz ekologicznych lub niezmodyfikowanych genetycznie), z regionalnymi łańcuchami dostaw). Stwarza to możliwości dla rozwoju upraw roślin strączkowych w UE, a szczególnie dla producentów soi, która tylko w Europie nie jest modyfikowana genetycznie).
• żywności (szczególnie obiecujący jest rynek substytutów mięsa i produktów mlecznych, z rocznymi wskaźnikami wzrostu wynoszącymi odpowiednio 14 proc. i 11 proc.).

W przyjętym przez Komisję Europejską sprawozdaniu w sprawie rozwoju produkcji białka roślinnego w Unii Europejskiej dokonano przeglądu sytuacji w zakresie jego popytu i podaży w krajach członkowskich, a także przeanalizowano możliwości dalszego rozwoju produkcji w sposób racjonalny pod względem ekonomicznym i środowiskowym. Zwrócono też uwagę na szereg istniejących instrumentów polityki i wniosków ustawodawczych, które mogą wpłynąć na lepsze wykorzystanie potencjału roślin wysokobiałkowych w UE. Obejmują one m.in.:

1. Wsparcie dla rolników zajmujących się produkcją białek roślinnych w ramach przyszłej WPR poprzez uwzględnienie ich w strategicznych planach krajowych w zakresie:

• ustanowienia programów sektorowych, przynoszących bezpośrednie lub pośrednie korzyści dla sektora białek, w celu wzmocnienia łańcuchów dostaw i uwolnienia potencjału rynkowego;
• podkreślania i nagradzania korzystnego wpływu roślin strączkowych na osiągnięcie celów środowiskowych i klimatycznych poprzez ekoprogramy oraz zobowiązania w zakresie zarządzania środowiskowego i klimatycznego w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich;
• stymulacji wsparcia rozwoju obszarów wiejskich na rzecz inwestycji w gospodarstwach, doradztwa dla gospodarstw, transferu wiedzy, zakładania organizacji producentów i współpracy w obrębie łańcucha żywnościowego;
• przyznawanie funduszy na wsparcie dochodów związanych z wielkością produkcji białek roślinnych w przypadku trudności w jej rozwoju w celu zwiększenia konkurencyjności lub poprawy jakości białek roślinnych (nie ograniczając tych kwot do dodatkowych 2 proc.).

2. Zwiększanie konkurencyjności poprzez badania naukowe i innowacje finansowane z unijnych programów badawczych:

• zwiększenie budżetu europejskiego programu badawczego "Horyzont Europa" oraz innych programów rozwoju obszarów wiejskich (PROW), w ramach których prowadzone są grupy operacyjne i służby wsparcia innowacji dotyczących roślin wysokobiałkowych.

3. Poprawa analizy rynku i jego przejrzystości dzięki wprowadzeniu udoskonalonych narzędzi monitorowania:

• skuteczniejsze gromadzenie danych dotyczących cen, przepływów handlowych, spożycia, produkcji roślin wysokobiałkowych;
• uwzględnienie kwestii roślin wysokobiałkowych w pracach Unijnego Centrum Monitorowania Rynku Upraw;
• wzajemna wymiana danych pomiędzy państwami członkowskimi.

4. Podkreślanie korzystnego wpływu białek roślinnych na zdrowie, klimat i środowisko poprzez:

• aktywny udział w różnego rodzaju programach zajmujących się promocją roślin wysokobiałkowych w rolnictwie, paszach i żywności, jak: programy dotyczące systemów jakości UE, rolnictwo ekologiczne, programy podkreślające szczególne systemy produkcji rolnej.

5. Położenie nacisku na lepszą wymianę wiedzy i doświadczeń w zakresie zarządzania łańcuchem dostaw i zrównoważonych praktyk agronomicznych oraz gromadzenie informacji na temat działalności badawczej i innowacji technologicznych:

• stworzenie specjalnej platformy wiedzy.

Z dostępnych danych wynika, że wpływ na rozwój unijnego sektora białek roślinnych, zwłaszcza w zakresie pasz wysokowartościowych i segmentów żywności będą miały następujące czynniki:

• wzrost konkurencyjności roślin wysokobiałkowych uprawianych w krajach unijnych w porównaniu z krajami poza członkowskimi, np: dzięki możliwości wykorzystania lepszych odmian, znajomości innowacyjnych praktyk agronomicznych, dostępności do danych umożliwiających wzajemną wymianę informacji rynkowych;
• rozwój zorganizowanych łańcuchów dostaw i organizacji producentów, które mogą się przyczynić do poprawy jakości roślin wysokobiałkowych oraz zapewnić lepszą promocję tego surowca na świecie;
• informowanie o korzystnym wpływie roślin strączkowych na osiągnięcie celów środowiskowych i klimatycznych, poprzez różnego rodzaju praktyki agroekologiczne, jak stosowanie w większym zakresie systemów płodozmianu;
• informowanie konsumentów o pozytywnym wpływie białek roślinnych na zdrowie człowieka (w celu zmiany ich nawyków żywieniowych) oraz środowisko naturalne;
• wpływ innych praktyk na produkcję roślin wysokobiałkowych, jak cele ONZ dotyczące zrównoważonego rozwoju, dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii, europejska strategia dotycząca zrównoważonego rozwoju i biogospodarki.

oprac. Joanna Radziewicz

Na podstawie Sprawozdania Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie rozwoju produkcji białek roślinnych w Unii Europejskiej.

• Poprzedni artykuł