Energia z natury

Szczegóły
Kategoria: Wiadomości rolnicze

Spożywane przez nas produkty nie tylko wpływają na zmiany w naszym metabolizmie, ale także poprzez zawarte w nich składniki stymulują mózg do działania, dodają energii i usuwają zmęczenie. Dlatego w codziennej diecie zamiast sztucznych napojów energetycznych i innych tego typu specyfików, nie powinno zabraknąć naturalnych substancji, które pozytywnie wpłyną na naszą aktywność i dobre samopoczucie.

 

Guarana

 

Pochodząca z amazońskich lasów deszczowych guarana jest cenionym środkiem pobudzającym układ nerwowy, trzy razy silniejszym niż kawa czy herbata, o łagodnym przedłużonym do 6 godzin działaniu. Ilość zawartych w niej substancji czynnych zależy od wieku rośliny, panujących warunków atmosferycznych oraz miejsca jej występowania. Najbardziej zasobne egzemplarze rosną w trudno dostępnych terenach górzystych.

W opinii niektórych naukowców swoje charakterystyczne właściwości pobudzające guarana zawdzięcza związkowi chemicznemu, jakim jest guaranina. Obecność tej substancji odróżnia ją także od innych produktów zawierających kofeinę. Na skutek intensywnej obróbki cieplnej występującej w procesie przemysłowego przetwarzania nasion guaranina ulega przemianie do kofeiny, co sprawia, że ich właściwości są zamienione. Niewątpliwie, zgodnie z założeniami medycyny tradycyjnej o działaniu leczniczym tej rośliny decyduje nie tylko ten jeden komponent, ale suma wszystkich związków chemicznych wchodzących w jej skład. Owoc ten kryje też w sobie taniny, teobrominę i ksantynę.

Skuteczność guarany zależy od właściwego sposobu jej przygotowania i dawkowania. Duże znaczenie ma także jakość surowca. Okres przydatności całych lub pociętych ziół, jak również sproszkowanych nasion prażonych, przy zachowaniu odpowiednich warunków przechowywania wynosi 2 lata, natomiast nieobrobionego proszku i ziół w kapsułkach – tylko rok. Niestety, dość często na wyrobach z guarany podawany jest przesadnie wydłużony termin przydatności do spożycia. Dlatego przy zakupie tego typu produktów należy zwrócić uwagę na podaną na opakowaniu datę produkcji kraju pochodzenia.

Najbardziej skuteczna receptura przyrządzania napoju z guarany pochodzi z powstałego w Indiach starodawnego systemu ajurwedy. Według tego przepisu: do 1 szklanki gotującej się wody należy wsypać ½ lub całą łyżeczkę guarany.

 

Guarana wykazuje działanie moczopędne, przeciwbakteryjne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, antyoksydacyjne. Ponadto pobudza układ krążenia, dodaje energii oraz przyspiesza przemianę materii i spalanie tłuszczu. Wpływa na wydolność mięśni i ich regenerację, dlatego jest chętnie stosowana przez sportowców. Ze względu na znaczne ilości kofeiny i innych składników stymulujących nie powinna być spożywana przez kobiety w ciąży i karmiące, a także osoby z wysokim ciśnieniem tętniczym. Guarana nie wykazuje właściwości uzależniających.

 

 

 

Zielona herbata

 

Dobroczynne właściwości zielonej herbaty były cenione przez ludzkość od tysięcy lat. W tradycyjnej medycynie chińskiej znalazła ona powszechne uznanie jako środek wzmacniający i leczniczy. Jej prozdrowotne działanie wiąże się z obecnością w jej składzie unikalnego zestawu związków polifenolowych, w którym katechiny, stanowiące 30-40 proc. suchej masy, odgrywają największą rolę. Ponadto w kubku zielonej herbaty znajdują się także substancje pobudzające takie jak: kofeina, teanina, pochodne ksantyny i teofilina.

Przeprowadzone do tej pory badania naukowe dowodzą, że regularne spożywanie tego napoju zmniejsza ryzyko występowania chorób cywilizacyjnych, w tym chorób sercowo-naczyniowych i nowotworowych. Ponadto napar z zielonej herbaty posiada właściwości przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, antybiotykowe i uspokajające. Pomaga też w walce z otyłością, wspomaga pracę nerek i układu immunologicznego, wspiera organizm w walce ze skutkami starzenia się oraz chroni przed próchnicą i schorzeniami dziąseł.

Lecznicze właściwości zielonej herbaty były znane w Chinach od tysięcy lat. Jak głosi legenda, kiedy cesarz Shen Jung spoczywając w zaciszu swojego ogrodu i oczekując na zagotowanie się wody, która w jego mniemaniu stanowiła podstawę dobrego zdrowia, do jego dzbana niespodziewanie wpadł listek z rosnącego nieopodal krzewu herbacianego. Smak powstałego w ten sposób wywaru tak zachwycił władcę, że zainteresował się on właściwościami leczniczymi ziół i wkrótce docenił jego walory zdrowotne

Liście zielonej herbaty nie tracą swoich wartości po jednym zaparzeniu. Najbardziej wartościowy wywar powinien być sporządzony w temperaturze 700C.

 

Żeń-szeń

 

Ceniony od bardzo dawna w Azji żeń-szeń jest jednym z najdroższych ziół świata. W starych księgach chińskich znajdują się zapiski dotyczące zbawiennego wpływu tej rośliny na pięć podstawowych organów: serce, śledzionę, wątrobę, płuca i nerki. Opisywane są także właściwości uspokajające, łagodzące stres, przepędzające złe moce, wyostrzające wzrok i umysł oraz wydłużające życie ludzkie.

Żeń-szeń jest powszechnie stosowany w medycynie krajów Dalekiego Wschodu. Jednak nie zalicza się go do typowych leków działających na określone schorzenia, natomiast może pełnić funkcję wspomagającą i tonizującą. Stosuje się go w przypadku wszelkiego rodzaju osłabień objawiających się ogólnym zmęczeniem i obniżeniem zdolności do pracy. Preparaty oparte na bazie tego ziela podaje się osobom o nadmiernej nerwowości, neurastenii, histerii, zaburzeniach koncentracji, anemii, cukrzycy oraz zmniejszonej odporności organizmu po przebytej infekcji bakteryjnej, wirusowej, grzybiczej oraz zabiegach chirurgicznych. Polecane są też dla osób starszych, w celu poprawienia ich wydolności fizycznej i psychicznej oraz osobom z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami sercowo-naczyniowymi.

Jednak z dobroczynnych właściwości tej rośliny trzeba korzystać umiejętnie, bowiem przyjmowany przez okres dłuższy niż 2 miesiące w zbyt dużych dawkach może wywoływać biegunki, stany zapalne skóry i senność. W ogóle nie powinny po niego sięgać osoby mające skłonność do hipoglikemii i hemofilii, natomiast pacjenci cierpiący na zaburzenia pracy serca, nadpobudliwość i wszelkiego rodzaju alergie przed przyjęciem preparatów z żeń-szenia wymagają konsultacji lekarskiej.

Do celów leczniczych przeznacza się świeże lub suszone korzenie. Surowce pochodzące ze stanu naturalnego są dużo bardziej wartościowe, niż te uprawiane na plantacjach. Do chwili obecnej w Chinach jest przechowywany wydobyty w 1905 roku podczas budowy linii kolejowej Xuzhou korzeń ważący 600 gram.

Aronia

 

Owoce aronii były znane i cenione przez Indian na długo przed podbojem „Nowego Świata” przez Europejczyków. Wysuszone i zmielone na mąkę były przez nich wykorzystywane do sporządzania posiłków oraz okładów na zranienia i uszkodzenia skóry. Roślina ta została sprowadzona do Rosji w pierwszej połowie XIX wieku jako eksponat biologiczny. W Polsce początkowo była traktowana jak roślina ozdobna i dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku nastąpił dynamiczny wzrost powierzchni upraw i przetwórstwa jej owoców.

Aronia jest krzewem bardzo odpornym na niskie temperatury i potrafi dostosować się do różnych rodzajów gleb. W warunkach klimatycznych panujących w naszym kraju nie wymaga oprysków chemicznych przeciw chorobom i szkodnikom.

Owoce aronii są cierpkie, kwaśne i raczej nie nadają się do bezpośredniego spożycia. Najczęściej wykorzystuje się je w przetwórstwie spożywczym i farmacji. Są bogate w związki mineralne wapnia, karoten i witaminy. Zawierają też łatwo przyswajalne przez człowieka mikroelementy, takie jak: żelazo, mangan, miedź, bor, kobalt, jod, fluor i molibden oraz duże ilości antyoksydantów, spośród których na szczególną uwagę zasługują antocyjany i związków garbnikowych.

Aronię można stosować pomocniczo w leczeniu wielu dolegliwości, między innymi nadciśnienia tętniczego i chorób nowotworowych. Z uwagi na występowanie dużej ilości flawonoidów i garbników posiada ona także właściwości oczyszczające nasz organizm z metali ciężkich oraz wzmacniające ściany naczyń krwionośnych. Obecne w owocach antocyjany zwiększają adaptację oka do ciemności oraz są pomocne w leczeniu krótkowzroczności. Owoce aronii zwiększają odporność organizmu na infekcje, redukują poziom złego cholesterolu oraz wpływają pozytywnie na układ trawienny. Są również wykorzystywane w leczeniu skaz krwotocznych, żylaków odbytu i innych chorób naczyń krwionośnych.

Owoce aronii mają szerokie zastosowanie przetwórstwie jako dodatek barwiący i witaminowy do innych, mniej cenionych odżywczo owoców. Znakomicie nadają się na dżemy, konfitury, galaretki, soki, kompoty, napoje chłodzące, wina i nalewki. Sporządzone z nich przetwory, ze względu na dużą zawartość garbników i kwasów organicznych, odznaczają się wysoką trwałością. Suszone owoce aronii stanowią znakomity dodatek do różnego rodzaju mieszanek ziołowych i herbat owocowych.

Ze względu na znaczącą ilość kwasów organicznych owoców aronii, a także sporządzonych na jej bazie przetworów nie powinny spożywać osoby cierpiące na wrzody żołądka i dwunastnicy oraz nadkawsicę.

Ziarna kawowca

 

Kawa jest niezwykle popularnym napojem pobudzającym. Już jedna filiżanka tego aromatycznego napoju przyczynia się do obniżenia zmęczenia fizycznego i psychicznego oraz zwiększenia sprawności naszego umysłu.

Najistotniejszym etapem w produkcji kawy jest proces palenia surowych ziaren kawowych, podczas którego zachodzi m.in. karmelizacja cukrów, częściowy rozpad białek oraz związków polifenolowych. Prowadzi to do powstania mieszaniny substancji, która nadaje kawie palonej swoisty smak i aromat.

Powszechnie znaną i silnie aktywną biologicznie substancją występującą w kawie jest kofeina. Norma jej dziennego spożycia wynosi około 650 mg, podczas gdy typowa porcja naparu z kawy mielonej zawiera około 120 mg, a kawy rozpuszczalnej około 65 mg. Substancja ta wpływa na pobudzenie pracy kory mózgowej, ułatwia procesy myślowe, polepsza nastrój, usuwa zmęczenie, choć może też przyczynić się do problemów z zasypianiem. Usprawnia również pracę mięśnia sercowego, rozszerza naczynia krwionośne i oskrzela, działa moczopędnie i zwiększa ciepłotę ciała poprzez przyspieszenie przemian metabolicznych. Kofeina jest dość szybko wchłaniana z przewodu pokarmowego i maksymalne stężenie we krwi osiąga po około 20-30 minutach. Do skutków ubocznych związanych z nadmierną ilością tego składnika w organizmie można zaliczyć: zbyt dużą nadpobudliwość, uczucie niepokoju, kołatanie serca, przyspieszony oddech i nasiloną potliwość. Kofeina wpływa także na większe wypłukiwanie wapnia i magnezu z układu kostnego, co sprzyja rozwojowi osteoporozy.

Ważnym składnikiem decydującym o smaku i aromacie kawy są związki polifenolowe, które wykazują działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne Ograniczają też odkładanie się cholesterolu w ścianie naczyń krwionośnych oraz opóźniają rozkład witaminy C w organizmie. Związki polifenolowe w pewnym stopniu wpływają również na zmniejszenie przyswajalności białek, z którymi tworzą w przewodzie pokarmowym nierozpuszczalne kompleksy. Dlatego powinno się unikać picia kawy w trakcie lub zaraz po posiłku, zwłaszcza przez kobiety, które są najbardziej narażone na niedobory żelaza. Kawa jest źródłem potasu i błonnika pokarmowego, który przyspieszając motorykę jelita grubego, zmniejsza ryzyko rozwoju raka okrężnicy.

W kawie występują również substancje szkodliwe, w postaci śladowych ilości węglowodorów aromatycznych. U niektórych osób napój ten może powodować podrażnienia przewodu pokarmowego, bóle żołądka, nudności, zgagę czy niestrawność. Powinny jej unikać osoby z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy. Jednak wybór kawy rozpuszczalnej lub typu niskodrażniącego oraz zaparzanej z wykorzystaniem filtra, znacznie ogranicza występowanie niepożądanych efektów ubocznych. Wskazane jest spożywanie kawy z dodatkiem mleka i nigdy na czczo.

 

Yerba mate

 

Liście ostrokrzewu paragwajskiego są surowcem zielarskim wykorzystywanym do produkcji herbaty zwanej yerba mate. Cenne właściwości tego naparu jako pierwsi docenili Indianie z plemion zamieszkujących dorzecze rzeki Parna. W niektórych rejonach yerba mate jest nazywana herbatą jezuicką, ponieważ w XVII i XVIII wieku członkowie zakonu propagowali picie tego napoju w swoich paragwajskich misjach oraz zajmowali się jego sprzedażą.

Ponieważ yerba mate jest spożywana w Ameryce Południowej przy każdej okazji, na ogół kilka razy w ciągu dnia, jej zużycie jest znacznie większe niż w innych krajach europejskich, chociaż i na „starym kontynencie” ma ona swoich gorących zwolenników. Herbata charakteryzuje się dość specyficznym, mocnym i cierpkim smakiem, który po pierwszym wypiciu może dla niektórych okazać się dość zaskakujący. Dawniej tubylcy wysuszone i rozdrobnione liście ostrokrzewu paragwajskiego zaparzali w specjalnie do tego celu służących naczyniach wykonanych z suchych owoców tykwy i pili za pomocą rurek zakończonych sitkiem zatrzymującym liście.

Liście ostrokrzewu paragwajskiego zawierają 1-1,5 proc. kofeiny, olejek eteryczny, garbniki, witaminy A, B1, B2, C i E oraz makroelementy, takie jak: fosfor, magnez, potas, sód, wapń i żelazo. Poza działaniem orzeźwiającym i wzmacniającym, wynikającym z obecności kofeiny, napar z yerba mate podnosi tętno, wspiera działanie układu nerwowego, podnosi sprawność intelektualną, fizyczną i seksualną, poprawia pamięć oraz stymuluje przemianę materii. Wpływa także na obniżenie gorączki, ciśnienia tętniczego, poprawia stan zdrowia u chorych na niedokrwistość oraz pomaga w stanach depresyjnych.

Tradycyjna receptura sporządzania naparu:

Naczynie przynajmniej w połowie napełnia się suszem i zalewa wodą o temperaturze nieprzekraczającej 800C. Ten sam susz możne wykorzystywać wielokrotnie, nawet do 6-7 razy.

 

Oprac. Joanna Radziewicz

 


Literatura:

 

  1. Skorupa M.: Naturalne dopalacze. Gazeta Wyborcza z dnia 10.11.2011 roku.
  2. Kolanowski W.: Kawa – charakterystyka i znaczenie zdrowotne. Żywność, Żywienie a Zdrowie 1998 nr 3, s.305-309.
  3. Guarana – energia z Amazonii. Zdrowa Żywność Zdrowy Styl Życia 2010 nr 1, s.34-35.
  4. Muzolf M., Tyrakowska B.: Prozdrowotne właściwości herbaty zielonej. Żywienie Człowieka i Metabolizm 2007 nr ¾, s.1225-1229.
  5. Oneksiak K.: Aronia i jej żywieniowo-lecznicze znaczenie. Żywność, Żywienie, Prawo a Zdrowie 2000 nr 3, s.328-332.
  6. Stelmach W.: Żeń-szeń właściwy cz.3. Wiadomości Zielarskie 1998 nr 4, s.10-11.
  7. Grochowski B.: Ostrokrzew paragwajski. Wiadomości Zielarskie 1997 nr 12, s.16.
Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to Twitter