Środowisko naturalne
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Nastrosz półpawik – ćma o dwóch obliczach / Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska
(Przyroda Polska 2013 nr 9, s.8-9)
Gąsienice nastrosza półpawika zwanego też gryzuniem półpawikiem występują latem i wczesną jesienią na wierzbach, topolach, jabłoniach, gruszach i innych drzewach owocowych. Duża zmienność ich ubarwienia sprawia, że są bardzo trudno dostrzegalne. Na ich trop mogą doprowadzić ślady żerowania. Te piękne gąsienice podczas odpoczynku przybierają charakterystyczną pozę przypominającą sfinksa.
Nastrosze posiadają uwstecznione narządy gębowe i w swoim dorosłym życiu są praktycznie skazane na ciągłą głodówkę. Tak więc mimo całkiem pokaźnych gabarytów ćmy te nie należą do najlepszych lotników, a ich życie ogranicza się do reprodukcji.
Samiec namierza swoją wybrankę drogą węchową za pośrednictwem produkowanych przez nią feromonów. Po kopulacji, która może trwać nawet dobę, nastrosze zaczynają szukać miejsca do złożenia jaj. Zwykle są niskie drzewa i krzewy. Jaja są umieszczane na spodniej stronie liści. Rozwój gąsienic trwa 4-6 tygodni. Przed przepoczwarzeniem opuszczają roślinę żywicielską i zakopują się pod ziemią.
Półpawika można spotkać na terenie całego kraju, w różnego typu środowiskach, poczynając od lasów liściastych i mieszanych przez zarośla, parki, sady i ogrody, a kończąc na zieleni miejskiej i terenach ruderalnych. Ta piękna ćma swoją aktywność rozpoczyna po zmroku, a dzień spędza na pniach drzew i pośród gałęzi. W momencie zagrożenia owady unoszą przednie skrzydła i odchylają tylne opatrzone jaskrawym rysunkiem pawich oczu. Właśnie takiemu zachowaniu i deseniowi zawdzięczają swoją nazwę.
Oprac. Joanna Radziewicz
Trzydzieści lat ochrony gatunkowej grzybów w Polsce / Paweł Zarzyński
(Przyroda Polska 2013 nr 10, s.28-30)
Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. było pierwszym w Europie aktem prawnym regulującym sprawę ochrony gatunkowej grzybów. Od tego czasu dokument doczekał się nowelizacji w 1995, 2001 i 2004 roku (obecnie obowiązujący). Pierwotnie ochrona gatunkowa dotyczyła 20 wybranych gatunków, wytwarzających największe (np. purchawica olbrzymia, wachlarzowiec olbrzymi) czy najbardziej oryginalne (sromotniki, mądziak psi, siedzenie, soplówki) owocniki. Działania ochronne dotyczyły wówczas zakazu zbierania, niszczenia i uszkadzania owocników, dewastacji ich siedlisk i ostoi oraz obrotu nimi. W 2004 roku lista została rozszerzona do 52 pozycji, z których 45 to indywidualne gatunki, zaś 7 – całe rodzaje grzybów. Ogółem – w zależności od przyjętego kryterium występowania na terenie Polski – za ściśle chronione uznaje się około 95 gatunków grzybów, czyli około 2 proc. ich ogólnej liczby.
Obecnie ochronie gatunkowej podlegają, podobnie jak w przypadku pierwszej listy, owocniki charakteryzujące się dużymi rozmiarami i oryginalnością. Należą do nich m.in.: wachlarzowiec olbrzymi, żagwica listkowata, gwiazdosze, gwiazda wieloporowa, szyszkowiec łuskowaty, jodłownica górska, koronica ozdobna, purchawica olbrzymia, soplówki siedzunie czy ozorek dębowy. Drugą grupę stanowią grzyby jadalne, choć niektóre gatunki można zaliczyć do obu grup (np. żagwicę listkową czy ozorek dębowy). Wśród innych przykładów można jeszcze wymienić m.in.: smardza jadalnego, smardza półwolnego, smardza stożkowatego, smardza wyniosłego, borowika królewskiego, borowika pasożytniczego, maślaka dętego, maślaka trydenckiego, maślaka żółtawego, truflę wgłębioną, szaraczka łuseczkowatego czy krążkówkę żyłkowatą.
Osobną grupę gatunków chronionych stanowią grzyby niejadalne pozyskiwane do celów leczniczych (np. modrzewnik lekarski, hakownica żółtawa) oraz grzyby rzadkie lub spotykane tylko lokalnie, znajdujące się na krawędzi wymarcia (np. borowik korzeniasty, czareczka długotrzonkowa, czarki, jamkówka białobrunatna, gąska wielka, wilgotnica czapeczkowata, miękusz szafranowy, pniarek różowy, kurzawka bagienna, buławka pałeczkowata, pomarańczowiec bladożółty).
Ustawa z 2004 roku, oprócz zmiany listy gatunków, przewidywała też możliwość wprowadzenia form ochrony czynnej. Obecnie trwają prace nad jej kolejną nowelizacją, która ma być połączona z radykalną weryfikacją listy gatunków chronionych. Jednak, aby uchronić te organizmy od całkowitej zagłady konieczna jest kompleksowa ochrona ich siedlisk, dokładny monitoring występowania oraz szeroka edukacja społeczeństwa na temat roli jaką pełnią w przyrodzie.
Oprac. Joanna Radziewicz
