Raczkująca branża żywności ekologiczneh ma perspektywy

Szczegóły

Kategoria: Rolnictwo w Unii Europejskiej

Produkcja żywności ekologicznej w Polsce stale się rozwija i widać wyraźny wzrost liczby gospodarstw oraz powierzchni upraw ekologicznych. Jednak na tle krajów starej unii wypadamy słabo. Tam udział żywności ekologicznej w całym rynku artykułów spożywczych wynosi 3,5 proc. podczas, gdy w Polsce to zaledwie 0,3 proc. Mniej też przeznaczamy na produkty ekologiczne w skali roku. Powody takiego stanu to krótka historia żywności ekologicznej w kraju, niska świadomość zalet tego rodzaju produktów, oraz wysoka cena.

Na całym świecie zaobserwowano zwiększający sie popyt na żywność ekologiczną. Jest to rodzaj żywności definiowany w sposób pośredni, poprzez ekologiczną metodę produkcji. Jest ogólnym systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności łączącym praktyki najkorzystniejsze dla środowiska. Charakteryzuje się wysokim stopniem biologicznej różnorodności, ochroną środowiska naturalnego, a także warunkami produkcji odpowiadającymi naturalności.

Produkcja ekożywności niejednokrotnie była przedmiotem wielu analiz i badań odnośnie mechanizmów rządzących rynkiem tej kategorii żywności, ponadto w ciągu ostatnich lat przykuwała uwagę mediów.  Dla wdrożenia skutecznych strategii komunikacyjnych ważne jest zrozumienie, jak konsumenci postrzegają pojęcie żywności ekologicznej i co ich skłania do jej zakupu. Popyt na rynku żywności ekologicznej wpływa na rozwój rolnictwa ekologicznego, które jest uznawane za skuteczny sposób poprawy bezpieczeństwa i jakości żywności, a także środowiska.

Wyniki z wielu regionów świata sugerują, że konsumenci są gotowi zapłacić więcej za produkty ekologiczne produkowane lokalnie, ale to właśnie cena jest wciąż barierą w rozwoju rynku żywności ekologicznej. Z drugiej strony wielu konsumentów nie dostrzega korzyści wynikających z produkcji ekologicznej, co jest konsekwencją niedostatecznego poziomu wiedzy.

Żywność ekologiczna – pozytywy i negatywy

W opinii Polaków produkty ekologiczne są naturalne i zdrowe. Charakteryzują się wyższą ceną, lepszą jakością i wyższymi walorami zdrowotnymi np. wyższą wartością odżywczą. Ich zdaniem są to produkty o korzystniejszym wpływie na środowisko w porównaniu do żywności konwencjonalnej.

Żywność ekologiczną, obok wielu - bez wątpienia - pozytywnych aspektów jakościowych, cechują także negatywne lub niejasne i wymagające badań. Porównując żywność ekologiczną z żywnością konwencjonalną, zauważyć można:

w aspekcie pozytywnym:

• niższą zawartość azotanów i azotynów oraz pestycydów;
• wyższą zawartość suchej masy, witamin C, witamin z grupy B, związków fenolowych, aminokwasów oraz cukrów;
• wyższą zawartość soli mineralnych;
• wyraźniejszy zapach i smak;
• ze względu na wyższą zawartość suchej masy produkty te charakteryzują się zwartą konsystencją i są słodsze;
• epszą jakość produktów ekologicznych (warzyw, ziemniaków, owoców) podczas przechowywania w trakcie okresu zimowego - wyższą wartość odżywczą i korzyść ekonomiczną;
• zwierzęta z gospodarstw ekologicznych wykazują mniej chorób metabolicznych, są karmione paszą pochodzenia ekologicznego charakteryzują się lepszymi parametrami zdrowia i płodności;
• znacznie mniejszą ilość syntetycznych dodatków w żywności przetworzonej oraz wyższy poziom substancji hamujących powstawanie nowotworów.

w aspekcie negatywnym:

• niższą wydajność produkcji roślinnej i zwierzęcej, co oznacza niższy zysk dla producenta i wyższe ceny dla konsumenta, co często stanowi barierę zakupową;
• zwierzęta ze stad ekologicznych są w większej mierze narażone na zarażenie pasożytami.

Dalszych badań wymagają zaś następujące kwestie:

-        problemy związane z wpływem zanieczyszczenia środowiska na ziemiopłody;

-        zanieczyszczenie mikotoksynami;

-        skażenie bakteriami;

-        wpływ żywności ekologicznej na stan zdrowia człowieka.

Żywność ekologiczna – fakty

Atutem żywności ekologicznej jest jej kontrola i certyfikacja, które stanowią gwarancję dla konsumenta, iż dostępne na rynku produkty pochodzące z rolnictwa ekologicznego są wysokiej jakości, gdyż zostały wyprodukowane zgodnie z przepisami ściśle określającymi proces produkcji ekologicznej, są wolne od nawozów sztucznych i GMO. Daje to konsumentom pewność, że dokonując zakupu produktów ekologicznych, nie są oszukiwani. System kontroli obejmuje wszystkie etapy począwszy od produkcji poprzez przechowywanie, przetwarzanie i zbyt żywności ekologicznej.

W celu zwiększenia wiarygodności, iż dany produkt jest ekologiczny, każdy z nich musi zostać oznakowany. Znakowanie ekologiczne ma za zadanie wyróżnienie na rynku tych produktów żywnościowych, które wywierają mniejsze, niekorzystne oddziaływanie na środowisko. Produkt pochodzący z rolnictwa ekologicznego to taki, którego opis znajdujący się na etykiecie jasno informuje nabywcę, że składniki produktu lub materiały paszowe zostały otrzymane zgodnie z kryteriami produkcji ekologicznej, ustanowionymi w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 834/2007 z 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylającym rozporządzenie (EWG) nr 2092/91.

Na etykiecie, oprócz nazwy wskazującej na produkt ekologiczny, zamieszcza się:

-        numer identyfikacyjny organu kontrolującego lub jednostki certyfikującej, któremu podlega podmiot gospodarczy, wykonujący ostatnio dany produkt lub przeprowadzający działanie przygotowawcze;

-        wspólnotowe logo;

-        oznaczenie miejsca, w którym wyprodukowano nieprzetworzony produkt i wytworzono produkt końcowy.

Obowiązujące logo - „ekoliść" jest gwarancją, że żywność nim oznakowana spełnia następujące kryteria:

• pochodzi z produkcji certyfikowanego gospodarstwa ekologicznego;
• spełnia wymogi systemu kontroli;
• pochodzi bezpośrednio od producenta lub dostarczona była w zamkniętym opakowaniu;
• co najmniej 95 proc. składników produktu zostało wyprodukowanych ekologicznie.

Unijne logo produkcji ekologicznej jest koniecznym elementem oznakowania paczkowanej żywności ekologicznej, natomiast w odniesieniu do produktów sprzedawanych luzem jest to element dobrowolny.

Opłacalność produkcji ekologicznej jest nieodłącznym elementem warunkującym rozwój ekologicznego systemu rolniczego. Czynnikami kształtującymi poziom opłacalności są koszty, czyli nakłady ponoszone na produkcję, a także przychody pochodzące ze sprzedaży produktów ekologicznych.

Z porównania ekologicznego i konwencjonalnego systemu gospodarowania wynika, że w gospodarstwach ekologicznych:

• plony są od 10 do 50 proc. niższe;
• mniejszy jest udział zbóż i roślin oleistych, natomiast większy udział roślin strączkowych, pastewnych, okopowych i warzyw;
• nakłady materiałowo-pieniężne na produkcję rolną są niższe (co nie znaczy, że małe);
• nakłady robocizny są od 10 do 20 proc. większe;
• istnieje możliwość uzyskania dotacji oraz wyższych cen za produkty ;
• produkcja charakteryzuje się mniejszą energochłonnością.

Rynek żywności ekologicznej w Polsce

Krajowy rynek produktów ekologicznych wciąż jest na etapie rozwoju. Liczba gospodarstw oraz powierzchni upraw ekologicznych wyraźnie wzrasta. Popyt na produkty bio systematycznie rośnie. Wartość rynku w 2013 r. szacuje się na ok. 600 mln zł, o 20 proc. więcej w porównaniu z 2012 r. Wszystko wskazuje na to, że w 2014 r. to dwucyfrowe tempo wzrostu zostanie utrzymane. Jednak porównując się z innymi państwami UE, gdzie spożycie żywności ekologicznej jest nawet 10-20 krotnie wyższe, Polska jest wciąż na początku drogi. Średnia dla Europy wynosi 3,5 proc. rynku żywności. Podczas gdy w Niemczech, Danii, czy Szwajcarii ten wskaźnik dochodzi do 5 proc. W Polsce to wciąż zaledwie 0,3 proc.

Eksperci są zdania, że ekologiczny rynek rósłby zdecydowanie szybciej, gdyby nie ceny. Biożywność w Polsce jest aż trzy razy (o 260 proc.) droższa niż ta produkowana przy zastosowaniu pasz i nawozów sztucznych. Statystyczny Polak wydaje na tego rodzaju żywność zaledwie 4 euro. Dla porównania Niemiec – 80 euro, Austriak – ponad 100 euro, Szwajcar – 140 euro, a liderami pod tym względem są Duńczycy, którzy rocznie przeznaczają na produkty z certyfikatem 150 euro.

Wysokie ceny żywności ekologicznej biorą się m.in. z tego, że produkcja takiej żywności sporo kosztuje. Rolnicy nie stosują przy tym chemicznych środków ochrony roślin, w związku, z czym wiele prac związanych np. ze zbieraniem szkodników, czy pieleniem wykonuje się ręcznie. To podnosi koszty. Równocześnie plony z takich upraw są o 30-40 proc. niż­sze. Do tego dochodzi opłata za nadanie certyfikatu eko­logicznej uprawy. Uzyskuje się go co roku, a koszty z tym związane wahają się średnio od 780 zł w przypadku gospodarstwa do 5 ha, do 1720 zł, gdy jego powierzchnia wy­nosi powyżej 100 ha. Stawki nie są wszędzie takie same. Mogą się różnić pomiędzy poszczególnymi jednostka­mi certyfikującymi. W efekcie rolnicy stawiający na ekologię muszą sprzedawać swoje wy­roby drożej od uprawiających metodami przemysłowymi.

Ponadto zwraca się uwagę, że w Polsce przewa­żają mali producenci, którzy ponoszą ogromne kosz­ty transportu. Inaczej jest w Europie Zachodniej, gdzie gospodar­stwa współpracują i wspól­nie realizują dostawy. Dzięki temu np. w Niemczech żyw­ność bio w sprzedaży detalicznej jest jedynie o 20-30 proc. droższa od zwyczajnej.

Zdaniem ekspertów rynek żywności ekologicznej w Polsce jest jak najbardziej perspektywiczny. Mają oni nadzieję, że za klika lat rynek polski nie będzie odbiegał od innych rynków UE, a osoby chcące odżywiać się zdrowo i ekologicznie będą miały taką możliwość.

Oprac. Aleksandra Szymańska

• M. Golinowska, Rozwój rolnictwa ekologicznego, Wrocław 2013
• E. Koreleska, Produkcja i rynek żywności ekologicznej w Polsce i Szwajcarii, [w:] „Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2011, Vol. 56(3)
• P. Otto, B. Tomaszkiewicz, Biożywność jest droższa. Aż trzy razy, [w:] „Dziennik gazeta Prawna” nr 91 z 13 maja 2014 r.
• M. Ziarno, D. Zaręba, Produkty ekologiczne w opinii konsumenta, [w:] „Przegląd Mleczarski” 2013 nr 12, s. 12-17

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł