Środowisko naturalne - zagrożenia
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Nowe, niebywałe zagrożenie zdrowia pszczół ze strony roślinnego wirusa TRSV / Zbigniew Lipiński, Joanna Wojtacka
(Pszczelarstwo 2014 nr 10, s.13)
Jednym z ostatnich odkryć naukowych jest stwierdzenie patogennego oddziaływania na organizm pszczół miodnych roślinnego wirusa TRSV, powodującego pierścieniową plamistość liści tytoniu. Jest on obecny w pyłku roślin oraz powstałej z niego pierzdze. W toku badań wykryto, że wirus TRSV ma zdolność replikowania się w komórkach ciała pszczół, powodując powstanie wysoce zakaźnych wirionów potomnych, które zakażając kolejne komórki, zaburzają ich metabolizm, a w konsekwencji fizjologiczne procesy życiowe. Stwierdzono również, że wirusy TRSV generują dużą liczbę wariantów o różnych właściwościach zakaźnych.
Chociaż wirus TRSV nie namnaża się w przewodzie pokarmowym pszczoły oraz jej gruczołach ślinowych i tam znaleziono jego śladowe ilości. Zasiedla on przede wszystkim komórki tkanki nerwowej. Jest również obecny w jajach składanych przez zakażone nim matki pszczele.
O skali zagrożenia pszczół wirusami TRSV świadczy fakt, że wirusy roślinne mogą zakażać kręgowce i rekombinować materiał genetyczny, chociaż zjawisko to jest rzadko spotykane. Niedożywienie tych owadów potęgowane toksycznym wpływem środków ochrony roślin oraz sztuczną selekcją sprzyjają występowaniu objawów chorobowych wywołanych wirusami TRSV.
Oprac. Joanna Radziewicz
Idą ciężkie czasy dla dzika… / Adam Depka Prądzinski
(Las Polski 2014 nr 23, s. 18-19)
Ministerstwo Środowiska chce walczyć z ASF poprzez redukcję dzików. Ma temu posłużyć liberalizacja warunków polowań oraz odstrzał zastępczy w obwodach łowieckich, gdzie występują największe zaległości w realizacji pozyskania.
Zgodnie z art. 45 Prawa łowieckiego postanowienia o zastosowaniu odstrzału zastępczego wydają nadleśniczowie. O takie działanie wnioskował bowiem sam Minister Środowiska, który aktywnie włączył się do działań związanych z ASF, dotychczas pozostających w domenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Spotkanie w sprawie redukcji dzików na Podlasiu, w związku ze wzmożonymi szkodami łowieckimi oraz ASF, odbyło się 6 listopada 2014 r. w Ministerstwie Środowiska. To wówczas zapadła decyzja o wprowadzeniu odstrzału zastępczego. Na konferencji prasowej poinformowano o planowanych zmianach prawnych, m.in. w rozporządzeniach w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne oraz w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych, które mają ułatwić zmniejszenie liczebności populacji czarnego zwierza na obszarach z ograniczeniami oraz okresem ochronnym. Proces legislacyjny projektów obu tych dokumentów rozpoczął się w błyskawicznym tempie. Zostały przedłożone do konsultacji i zaopiniowania już 13 listopada.
Choć dowiedziono, że dziki nie są głównym wektorem ASF, to z pewnością stały się najbardziej nośnym medialnie transmiterem wirusa tej choroby.
Aby zintensyfikować walkę z dziczym utrapieniem w nowych rozporządzeniach proponuje się uproszczenie planów łowieckich (nie będzie rozdziału dzików ze względu na płeć i wiek), a także całkowite zniesienie okresu ochronnego dla loch na Podlasiu i jednoczesne wydłużenie sezonu polowań na nie w pozostałych województwach o cztery miesiące (od 15 maja do 15 lutego). Takie rozwiązanie ma obowiązywać w ciągu najbliższych dwóch lat. Minister stworzył także furtkę umożliwiającą korygowanie planów łowieckich w sytuacji wystąpienia epizootii.
Od nowego roku uproszczone zostaną ponadto procedury weterynaryjne. Obowiązkowe badania pod kątem wirusa afrykańskiego pomoru świń będą dotyczyć strefy objętej ograniczeniami oraz tych tusz, które mają trafić do konsumpcji poza strefę ochronną. Zwolnieni będą z niego miejscowi myśliwi, którzy zechcą wziąć strzelonego dzika na użytek własny.
Niestety wciąż pełna kontrowersji pozostaje kwestia odpowiedzialności za szkody łowieckie powstałe w okresie obowiązywania ograniczeń w prowadzeniu polowań. Formalnie nadal jest ona po stronie myśliwych. Jak pokazują wydarzenia na Podlasiu, a także uzasadnienie dla działań podejmowanych przez ministrów rolnictwa i środowiska, zagadnienie to w zasadzie okazuje się ważniejsze od ASF-u. Wobec nadzwyczajnych strat w uprawach rolnicy domagają się wyższych odszkodowań, redukcji dzików, a nawet wprowadzenia stanu klęski żywiołowej w strefie objętej ograniczeniami w związku z ASF.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Zagrożenia związane z niedoborem wody / Andrzej Kędziora i in.
(Gospodarka Wodna 2014 nr 10, s.372-376)
Głównymi przyczynami powstawania susz są niekorzystne dla bilansu wodnego zakłócenia procesów meteorologicznych i hydrologicznych oraz zmiany strukturalne szaty roślinnej i pokrywy glebowej.
Susze są generowane przez zjawiska meteorologiczne zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej. Do tych pierwszych zalicza się wieloskalowe procesy zachodzące na granicy ocean-atmosfera oraz globalną cyrkulację atmosferyczną, która wpływa na rozkład stref klimatycznych. Wśród źródeł regionalnych wymienia się anomalie lokalizacji centrów ośrodków barycznych i dróg przemieszczania się cyklonów oraz powtarzanie się pewnych sytuacji synoptycznych, które warunkują czas występowania zjawisk sezonowych.
Zagrożenie suszami w Polsce wynika między innymi z niskich sum opadów atmosferycznych i ich dużej zmienności w czasie i przestrzeni, jak również zdolności ewaporacyjnej powietrza. W ostatnim czasie pogorszeniu uległa też struktura bilansu wodnego zlewni. Na terenie naszego kraju największe niedobory wody mogą wystąpić w centralnej i północno-wschodniej części Wielkopolski.
Na skutek intensywnej działalności człowieka szata roślinna uległa zubożeniu, co miało negatywny wpływ na strukturę bilansu cieplnego. Nadmiar ciepła wzmógł parowanie z powierzchni wodnej i mokradeł. Z kolei pogorszenie się struktury gleby w wyniku utraty materii organicznej i intensywnego wykorzystywania ciężkiego sprzętu powodującego zagęszczenie podornych warstw gleby wpłynęło na zmniejszenie zdolności retencyjnej gleby.
Negatywne skutki susz można podzielić na trzy grupy: skutki środowiskowe (m.in. obniżenie poziomu wód powierzchniowych i podziemnych, spadek wielkości przepływów, wzrost zanieczyszczeń, wysychanie obszarów podmokłych, wzrost ryzyka wystąpienia pożarów, utrata różnorodności biologicznej krajobrazu), ekonomiczne (m.in. straty w produkcji rolnej, leśnej, rybołówstwie i turystyce, wyższe koszty produkcji żywności, niższa produkcja energii, zakłócenia w zaopatrzeniu w wodę różnych gałęzi gospodarki) i społeczne (m.in. negatywny wpływ na zdrowie, ograniczenia w dostępie do wody i wzrost jej zanieczyszczenia, ryzyko utraty plonów).
W celu zapobiegania temu zjawisku należy wziąć pod uwagę dwa rodzaje działań: adaptacyjne i modyfikacyjne. Adaptacja na poziomie krajowym jest związana z koniecznością poprawy systemu ochrony przed suszą, złożonego z systemów monitoringu, prognozowania długo- i krótkoterminowego oraz systemu ostrzegania, prewencji, przygotowania, odpowiedzi i wychodzenia z kryzysu. Ważnym elementem jest również nawadnianie. Działania modyfikacyjne powinny polegać na zwiększeniu ilości wody i czasu jej przebywania w krajobrazie oraz wzrostu efektywności jej wykorzystania przez rośliny. Pożądane efekty można osiągnąć poprzez: właściwą agrotechnikę, rozwój małej retencji, zwiększenie zawartości materii organicznej w glebach, odpowiednie kształtowanie szaty roślinnej zwiększające infiltrację i zmniejszenie odpływu powierzchniowego.
Konieczne jest również zwiększenie wydajności zużycia wody w rolnictwie, między innymi poprzez wybór odpowiednich praktyk agrotechnicznych, przestrzeganie właściwych terminów zabiegów polowych oraz wykorzystanie tradycyjnych metod uprawy w płodozmianie. Ważne jest również podejmowanie działań mających na celu zwiększenie stopnia zróżnicowania strukturalnego poprzez wprowadzenie zadrzewień, pasm łąk, kęp oraz maksymalne skrócenie czasu, w którym powierzchnia gleby jest pozbawiona pokrywy roślinnej, jak również dostosowanie upraw do zmieniających się warunków siedliskowych, wahań termicznych i opadowych.
W celu przeciwdziałania negatywnym skutkom zmian klimatycznych niezbędne jest podjęcie następujących działań:
- stosowanie zabiegów melioracyjnych umożliwiających regulację stosunków powietrzno-wodnych gleb i zwiększenie ich zdolności retencyjnych,
- odbudowa i modernizacja urządzeń drenarskich stabilizujących plony,
- stosowanie zabiegów aglomeracyjnych poprawiających właściwości fizykowodne gleb i zwiększające ich zdolności retencyjne,
- retencjonowanie wody w zlewniach małych cieków w krajobrazie rolniczym,
- prawidłowe zagospodarowanie zlewni.
Oprac. Joanna Radziewicz
