Zagrożenia w uprawie roślin
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Wpływ przebiegu warunków atmosferycznych na procesy glebowe / Marcin Oleszczak
(Sad 2016 nr 1, s. 60-64)
Zjawisko suszy ma wpływ na wszystkie elementy gleby. Wraz ze spadkiem zawartości wody w gruncie wzrasta zawartość powietrza glebowego, a wraz z nim tlenu. Powoduje to uruchomienie procesów tlenowych. Dotyczy to zarówno substancji organicznej, jak i mineralnej. Pod wpływem tlenu i mikroorganizmów tlenowych substancja organiczna ulega utlenieniu, co prowadzi do spadku jej zawartości w glebie. Spadek ten ma negatywny wpływ na wiele chemicznych, fizycznych i biologicznych właściwości gleby. Zahamowane zostają procesy humifikacji i mineralizacji substancji organicznej. W wyniku długotrwałej suszy zmniejszeniu ulega ilość składników pokarmowych w glebie. Dochodzi również do jej zasolenia i wystąpienia stresu solnego u roślin.
Rośliny pobierają wodę z gleby przy udziale systemu korzeniowgo. W miarę ubytku wody potencjał gleby obniża się, a jej pobieranie przez korzenie maleje. Gleba traci wilgoć na skutek parowania oraz poprzez transpirację rosnących w niej roślin. Warto pamiętać, że ilość pobranej wody bezpośrednio przekłada się na wielkość plonu. Określa to tzw. współczynnik transpiracji, który mówi, ile wody zużywają rośliny na wyprodukowanie 1 grama suchej masy. Dla roślin naszego klimatu kształtuje się on na poziomie od 300 do 1000 gram wody na 1 gram suchej masy organicznej.
Do stresu wodnego dochodzi wówczas, gdy zawartość wody spadnie poniżej wartości krytycznej dla danego gatunku. Prowadzi to do zaburzeń w przebiegu niemal wszystkich procesów fizjologicznych (zahamowania wzrostu części naziemnych i systemu korzeniowego, spadku intensywności fotosyntezy, zaburzeń w gospodarce azotowej).
Nadmiar wody w glebie może skutkować wystąpieniem erozji wodnej, która przyczynia się do degradacji powierzchniowych warstw gleby, jak również do zjawiska podniesienia się poziomu wody gruntowej, prowadzącego do uszkodzenia systemu korzeniowego. Ponadto przy bardzo wysokiej wilgotności łatwo doprowadzić do zagęszczenia powierzchniowych i głębszych jej warstw, czego efektem jest zaburzenie stosunków wodno-powietrznych, skutkujących dysfunkcją systemu korzeniowego i właściwości fizykochemicznych gleby.
Konsekwencją zbyt obfitych opadów może być wytwarzanie się w profilu glebowym warstw nieprzepuszczalnych, a także zamulenie powierzchniowych warstw gleby oraz namulanie osadów na jej powierzchnię, co prowadzi do pogorszenia stosunków wodno-powietrznych, a dalej do niedotlenienia systemu korzeniowego.
Obfite i gwałtowne opady deszczu wpływają także na skład chemiczny gleby. Część składników pokarmowych ulega wypłukaniu (jony chloru, azot, wapń, magnez, potas i bor), część przemyciu w głąb profilu glebowego (fosfor, potas). Warunki beztlenowe lub ograniczona ilość tlenu w gruncie prowadzą do uruchomienia procesu redukcji żelaza oraz ograniczenia pobierania tego składnika w warunkach małej ilości tlenu. Dochodzi również do antagonizmu manganu z jonami wapnia i magnezu. W warunkach beztlenowych ograniczone jest pobieranie cynku i miedzi i kumulacji molibdenu. Wypłukanie jonów wapnia, magnezu i potasu skutkuje spadkiem odczynu gleby.
Oprac. Joanna Radziewicz
Ziemia nie ograniczyła presji chorób odglebowych / Marek Korbas
(Top Agrar Polska 2016 nr 4, s. 94-98)
Dobrze prowadzona agrotechnika ma wpływ na stan fitosanitarny gleby. Sposób uprawy, płodozmian, pozostawienie na polu materii organicznej, czy dobór odmian mają związek z występowaniem chorób zbóż już na starcie wegetacji. Mogą być one również następstwem zaburzeń struktury gleby, wynikającej z: niedoboru lub nadmiaru wody, nadmiernego zagęszczenia lub rozpylenia gleby, dużego udziału roślin kłosowych w płodozmianie.
Do chorób zbóż, których źródło znajduje się w glebie lub na jej powierzchni należą:
- Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni – częściej występuje na glebach lżejszych i kwaterach z dużą ilością materii organicznej. Jej pierwsze objawy można zaobserwować już jesienią na pochwach liściowych zbóż, a w późniejszych fazach – na podstawie źdźbła. Na końcu wegetacji u roślin z objawami tej choroby występuje bielenie kłosów lub zdrobnienie ziarna.
- Ostra plamistość oczkowa – choroba zlewnych gleb, zróżnicowanych płodozmianów, także z roślinami dwuliściennymi. Jej objawy występują na korzeniach siewek i nadziemnych częściach zbóż, u podstawy źdźbła. Choroba może powodować białokłosowość zbóż.
- Zgorzel podstawy źdźbła – choroba zlewnych, ciężkich gleb, z dużymi zaburzeniami struktury. Sprzyja jej środowisko beztlenowe. Pierwsze objawy są widoczne jesienią lub wczesną wiosną, a chore rośliny są mniej odporne na wymarzanie. Cechą charakterystyczną tej infekcji jest poczernienie częściowe lub całkowite korzeni. Porażone źdźbła roślin są kruche i bardzo podatne na wyleganie.
- Zgorzel podstawy źdźbła i korzeni – objawy tej choroby są podobne jak w przypadku zgorzeli podstawy źdźbła. Porażone rośliny mają charakterystyczne ciemnobrązowe nekrozy na korzeniach i podstawie źdźbła. Różnicą jest metaliczny połysk tych zmian.
- Łamliwość źdźbła zbóż i traw – choroba średnich i cięższych gleb. Częściej występuje na stanowiskach gliniastych, niż piaszczystych. Jej występowaniu sprzyja duża ilość nierozłożonych resztek pożniwnych zbóż. Objawy występują jedynie na pochwie liściowej, na podstawie źdźbła lub pomiędzy pierwszym a drugim kolankiem. Zahamowanie przez grzyb zdolności źdźbła do pobierania wody i składników pokarmowych prowadzi do bielenia kłosów. Najsilniejszemu porażeniu ulegają zboża ozime.
W przypadku chorób, które mają swoje źródło w glebie, często istnieje potrzeba zaprawiania materiału siewnego i opryskiwania roślin w czasie, gdy ruszy wegetacja. Wcześniejszy termin wskazany jest do walki z fuzaryjną zgorzelą podstawy źdźbła i korzeni. Gdy zagrożenie stanowi też łamliwość źdźbła zbóż, proponuje się ochronę w fazie strzelania w źdźbło.
Oprac. Joanna Radziewicz
Nowy szkodnik: urazek czteroplamek / Barbara H. Łabanowska
(Truskawka, Malina, Jagody 2016 nr 3, s. 10)
W sezonie 2015 pojawiły się doniesienia o obecności chrząszczy urazka czteroplamka (Glischrochilus quadrisignatus) w owocach maliny, zarówno na plantacjach położonych w południowej części Polski, jak i w regionach północnych.
Urazek czteroplamek to chrząszcz wielkości około 5-6 mm, czarny, błyszczący, na pokrywach ma 4 żółtopomarańczowe plamy, po dwie na każdej z nich. W klimacie umiarkowanym rozwija się zwykle jedno pokolenie w roku. Chrząszcze zimują w resztkach organicznych pozostawionych na polu, wiosną samice składają jaja. Szkodniki pojawiają się pod koniec czerwca lub na początku lipca, ale żerują przez ponad 2 miesiące. W Polsce stwierdzono ich obecność na plantacjach maliny i truskawki w okresie suszy, głównie na polach zlokalizowanych w pobliżu upraw kukurydzy.
Urazek czteroplamek jest ważnym szkodnikiem kukurydzy. Występuje również na uprawach maliny, borówki wysokiej, brzoskwini, moreli, pomidorów i melonów. Chrząszcze żerują na powierzchni owoców, nadgryzając je. Miejsca uszkodzenia są atakowane przez grzyby powodujące pleśnie. Są też informacje, że szkodniki zasiedlają owoce zniszczone przez inne czynniki.
W Polsce obecnie nie ma zarejestrowanych żadnych środków do zwalczania tego chrząszcza w uprawach sadowniczych. Jeśli urazek żeruje na powierzchni roślin jego eliminacja jest możliwa, natomiast gdy występuje wewnątrz owocu, szansę na pozbycie się intruza są niewielkie. W literaturze można znaleźć informacje, że ograniczenie występowania urazka czteroplamka powodują grzyby patogeniczne. Oceniana jest także przydatność różnych pokarmowych substancji wabiących chrząszcze, umieszczanych obok lub na obrzeżach plantacji, ale muszą mieć bardziej intensywny zapach niż owoce. Należy też zadbać o dokładny zbiór dojrzałych owoców. Nie należy ich pozostawiać na roślinach, ponieważ przejrzałe i fermentujące – wabią chrząszcze.
Oprac. Joanna Radziewicz
