Zagrożenia i ochrona roślin
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Własny materiał / Monika Kruczek
(Rolniczy Rynek 2017 nr 9, s. 16-17)
W lipcu weszły w życie zmienione przepisy Ustawy z dnia 26 czerwca 2003 roku o ochronie prawnej odmian roślin. Prawie wszystkie odmiany roślin rolniczych są obecnie chronione prawem hodowcy. Aby je rozmnażać lub sprzedawać na cele siewne, konieczne jest posiadanie pisemnej licencji.
W przypadku odmian chronionych odstępstwo rolne czyli użycie materiału ze zbioru jakby był materiałem siewnym jest legalne tylko wtedy, gdy materiał zebrany przez danego rolnika został wysiany na gruntach rolnych posiadanych przez tego samego rolnika i dotyczy tylko gatunków dozwolonych do użycia w odstępstwie rolnym, znajdujących się na liście.
Rolnik ma obowiązek uiścić na rzecz hodowcy opłatę za każdy kilogram materiału ze zbioru wykorzystanego do siewu (50 proc. opłaty licencyjnej dla danej odmiany w danym roku), chyba , że hodowca podejmie decyzję o niepobieraniu opłat lub pobiera ją jednorazowo przy sprzedaży kwalifikowanego materiału siewnego. Posiadacz gruntów rolnych o powierzchni do 10 ha może używać materiału ze zbioru, jako materiału siewnego bez uiszczania opłat na rzecz hodowcy.
Do odmian chronionych wyłącznie na poziomie krajowym należą: bobik, groch siewny, jęczmień, kukurydza, len zwyczajny, lucerna siewna, łubin wąskolistny, łubin żółty, owies, pszenica twarda, pszenica zwyczajna, pszenżyto, rzepak, rzepik, wyka siewna, żyto, ziemniak i soja.
Do odmian chronionych na poziomie wspólnotowym zalicza się:
- rośliny pastewne (bobik, ciecierzyca pospolita, groch zwyczajny, koniczyna aleksandryjska, koniczyna perska, lucerna siewna, łubin żółty, wyka siewna),
- zboża (jęczmień, kanar, owies, pszenica, pszenica orkisz, pszenica twarda, pszenżyto, ryż, żyto)
- ziemniaki
- rośliny oleiste i włókniste (len oleisty (z wyłączeniem włóknistego), rzepak, rzepik).
Jeżeli rolnik wysiał odmianę chronioną na poziomie krajowym musi uiścić opłatę dla hodowcy w terminie 30 dni od daty siewu.
Posiadacze 10-25 ha gruntów rolnych:
- płacą za odstępstwo rolne w zakresie odmian ziemniaka chronionych w PL i UE,
- uiszczają opłaty samodzielnie w terminie 30 dni od daty siewu za odmiany chronione w PL i do dnia 30 czerwca – za odmiany chronione w UE,
- podlegają kontroli ze strony Agencji Nasiennej,
- mogą być obciążeniu odszkodowaniem za sadzenie ziemniaków ze zbioru bez opłaty dla hodowcy.
Posiadacze 25-30 ha gruntów rolnych:
- płacą za odstępstwo rolne w zakresie odmian ziemniaka chronionych w PL i UE oraz odmian innych gatunków chronionych w PL,
- uiszczają opłaty samodzielnie w terminie 30 dni od daty siewu za odmiany chronione w PL i do dnia 30 czerwca – za odmiany chronione w UE,
- podlegają kontroli ze strony Agencji Nasiennej,
- mogą być obciążeniu odszkodowaniem za siew ze zbioru odmian ziemianka chronionych w PL i UE, a także zbóż, strączkowych i rzepaku chronionych w PL bez opłaty dla hodowcy.
Posiadacze 30 ha i więcej gruntów rolnych:
- płacą za odstępstwo rolne w zakresie wszystkich odmian chronionych w PL i UE,
- mogą otrzymać od Agencji Nasiennej wnioski o udzielenie informacji na podstawie prawa wspólnotowego,
- mogą rozliczyć opłatę za odstępstwo rolne, udzielając informacji w odpowiedzi na wniosek od Agencji Nasiennej. Jeśli nie otrzymują wniosku, rozliczają opłatę samodzielnie,
- podlegają kontroli ze strony Agencji Nasiennej,
- mogą być obciążeni odszkodowaniem za siew materiału ze zbioru bez opłaty dla hodowcy.
Oprac. Joanna Radziewicz
Bakterie z rodzaju Bacillus w ochronie roślin / Beata Kowalska
(Hasło Ogrodnicze 2017 nr 9, s. 6-8)
W ostatnich latach wzrasta zainteresowanie alternatywnymi do chemicznych metodami ochrony roślin. Szczególnego znaczenia nabiera metoda oparta na mikroorganizmach, które dysponują mechanizmami umożliwiającymi zwalczanie patogenów. Spośród takich mikroorganizmów na szczególną uwagę zasługują bakterie z rodzaju Bacillus. Wykazują one skuteczność w ograniczaniu lub zwalczaniu szkodników i patogenów roślin. Na przykład ograniczają rozwój sprawcy choroby korzeni jabłoni, grzyba Rosellinia necatric. Przyczyniają się do poprawy parametrów wzrostu drzew jabłoni, wzrostu plonu oraz ograniczenia występowania chorób grzybowych. Udowodniono pozytywny wpływ szczepu B. velezensis BAC03 (jeden z rodzaju Bacilus) na wzrost roślin warzywnych - buraka ćwikłowego, marchwi, ogórka, papryki, ziemniaka, rzodkiewki, pomidora.
Przykłady patogenów roślinnych, w stosunku do których udowodniono antagonistyczne działanie bakterii Bacillus spp.:
- Patogen: Fusarium oxysporum. Porażana roślina: pomidor.
- Patogen: Aspergillus flavus. Porażana roślina: kukurydza.
- Patogen: Rhizoctonia solani Porażana roślina: pomidor.
- Patogen: Gaeumannomyces graminis. Porażana roślina: pszenica.
- Patogen: Phytophthora capsici. Porażana roślina: papryka czerwona.
- Patogen: Podosphaera fusca. Porażana roślina: ogórek.
- Patogen: Botrytis cinerea. Porażana roślina: pomidor.
- Patogen: Monilinia fructicola. Porażana roślina: grusza.
- Patogen: Ralstonia solanacearum. Porażana roślina: rośliny jagodowe.
- Patogen: Erwinia amylovora. Porażana roślina: jabłoń i grusza.
- Patogen: Xanthomonas oryzae. Porażana roślina: ryż.
- Patogen: Pseudomonas syringae. Porażana roślina: tytoń.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Liście – źródło zakażeń / Marek Grabowski
(Działkowiec 2017 nr 10, s. 58)
Drzewa i krzewy owocowe są w dużym stopniu atakowane przez grzyby, których źródłem są zarodniki wytwarzane na opadłych liściach. Do infekcji dochodzi w okresie od wczesnej wiosny nawet do końca czerwca.
W celu zmniejszenia ryzyka zainfekowania roślin należy usuwać porażone liście i poddawać je procesowi kompostowania. Warto również stosować opryski 5 proc. roztworem mocznika, co przyspiesza rozkład tkanki liści i uniemożliwia grzybom wytworzenie owocników z zarodnikami workowymi. Należy jednak pamiętać, że nawet bardzo staranne usunięcie chorych liści może nie przynieść oczekiwanych rezultatów, jeśli w pobliżu znajdują się drzewa i krzewy z objawami chorób. Uwalniane z porażonych organów roślinnych zarodniki mogą być przenoszone na odległość nawet 2-3 km.
Opadłe liście mogą być nosicielami takich chorób jak: parch jabłoni, drobna plamistość drzew pestkowych, czerwona plamistość śliwy, antraknoza orzecha włoskiego o antraknoza liści porzeczek.
Oprac. Joanna Radziewicz
Odporność roślin rabatowych na suszę / Agata Jędrzejuk
(Rośliny Ozdobne 2017 nr 9, s. 28-29)
Rośliny rabatowe często narażone są na deficyt wody, szczególnie gdy rosną w pojemnikach, gdzie objętość podłoża bywa znacznie ograniczona. Stres suszy może pojawić się na każdym etapie produkcji sprzedaży, włączając w to również transport roślin oraz czas ich sprzedaży detalicznej.
Z uwagi na coraz dłuższe okresy suszy występujące w Polsce w okresie wiosenno-letnim, wzrasta potrzeba ochrony roślin przed nadmiernym wysychaniem. Dobrą metodą jest zastosowanie podłoży zawierających naturalne składniki zwiększające ich pojemność wodną i powietrzną, a także porowatość np. glinka koalinowa, włókna drzewne lub kokosowe.
Rośliny można zabezpieczać przed stresem suszy również poprzez ich opryskanie lub podlanie solami wapnia, krzemu lub roztworami wodnymi cytokinin. Przykładowo sól wapnia należy do podstawowych mikroelementów w żywieniu roślin, bierze udział w budowaniu struktury błon i ścian komórkowych. Odgrywa istotną rolę w regulowaniu właściwości membran cytoplazmatycznych, które jako pierwsze reagują na stresy. Jak wynika z badań przeprowadzonych na niecierpku nowogwinejskim, zastosowanie soli wapnia skutecznie wzmocniło jego odporność na okresowy brak podlewania, a także pozytywnie wpłynęło na rozwój systemu korzeniowego.
Krzem, podawany w formie dolistnej lub doglebowej jako nawóz potasowy z dodatkiem krzemu, skutecznie ochrania rośliny przed skutkami okresowego niedoboru wody. Zaobserwowano, że rośliny, którym nie podano tego nawozu, były niższe, miały mniej pąków kwiatowych oraz charakteryzowały się niższym wskaźnikiem RWC (względna zawartość wody).
Oprac. Aleksandra Szymańska
Bawełnica korówka coraz groźniejsza / Michał Hołdaj, Barbara H. Łabanowska
(Sad 2017 nr 9, s. 46-47)
W ostatnich latach znacznie częściej, przede wszystkim na jabłoni, notowana jest obecność bawełnicy korówki (Eriosoma lanigerum). Na zewnątrz żerującej kolonii widoczny jest biały, kłaczkowaty nalot z długich, cienkich nitek woskowych będących wydzieliną mszyc. Larwy bawełnicy korówki zimują na pędach, szyjce korzeniowej i korzeniach. Od wczesnej wiosny żerują, wysysając soki roślinne i rozmnażają się.
Najbardziej dynamiczny rozwój i zwiększanie się liczby i wielkości kolonii jest widoczny pod koniec maja, w czerwcu, we wrześniu i w październiku. Pełny rozwój pokolenia trwa około 3 tygodni. W sezonie może wystąpić do 10 pokoleń.
W ostatnim czasie obecność tego szkodnika jest widoczna zarówno w starszych, jak i młodych sadach. W wyniku żerowania tworzą się guzowate zgrubienia, przez co w uszkodzone miejsca wnikają patogeny grzybowe niszczące korę i drewno pędów. Drzewa zasiedlone przez mszyce są pozbawiane substancji pokarmowych, słabiej rosną i plonują oraz są mniej odporne na mróz.
W celu wykrycia obecności bawełnicy konieczny jest systematyczny monitoring upraw. Jako próg zagrożenia przyjęto stwierdzenie obecności kolonii mszycy na dwóch drzewach w próbie 50 losowo wybranych, przeglądanych regularnie.
Zwalczanie jest konieczne po stwierdzeniu lub przekroczeniu progu szkodliwości przez szkodnika. Pomocna w ograniczeniu liczebności bawełnicy jest fauna pożyteczna, w tym: biedronkowate, skorki, siatkoskrzydłe, bzykowate, pluskwiaki i różnoskrzydłe oraz najważniejszy i najskuteczniejszy pasożyt – osiec korówkowy.
Ewentualne opryski powinny być wykonywane wiosną, przed i po kwitnieniu, latem oraz przed i po zbiorze owoców. Podczas zwalczania bawełnicy korówki zaleca się stosowanie wyższej niż polecana dawki cieczy roboczej na hektar (750-1000 l/ha – w zależności od wielkości koron), ponieważ konieczne jest pokrycie całych drzew. W celu zwiększenia przyczepności i skuteczności środka konieczny jest dodatek zwilżacza, gdyż substancja woskowa na ciele mszycy znacznie utrudnia dostęp preparatu do szkodnika.
Oprac. Joanna Radziewicz
Szarka dla śliw nadal groźna / Zygmunt S. Grzyb
(Sad 2017 nr 9, s. 48-49)
Największym zagrożeniem dla uprawy śliw w naszym kraju jest szarka, nazywana również ospowatością śliwy. Warto podkreślić, że nie jest ona tak groźna w strefie nadmorskiej (Morza Północnego i Bałtyckiego), jak na obszarze Europy Centralnej. W celu uniknięcia strat w sadach konieczne jest przestrzeganie kilku podstawowych zasad:
- pod uprawę śliwy powinno wybierać się tereny odległe co najmniej 500 m od starych nasadzeń,
- kupować drzewka wyłącznie w kwalifikowanych szkółkach,
- prowadzić systematyczny monitoring sadu,
- zapobiegawczo stosować środki niszczące mszyce, szczególnie przez pierwsze dwa lata,
- w następnych latach zwalczać mszyce w oparciu obowiązujące progi zagrożenia,
- dokładnie usuwać odrosty korzeniowe,
- formować korony zbliżone kształtem do wrzeciona, by nie łamać pędów pod wpływem ciężaru owoców.
Czynnikami sprzyjającymi rozprzestrzenianiu się choroby są nasadzenia własnokorzeniowych drzewek danej odmiany oraz ścinanie pędów do szczepienia podkładek ze zraźników niekontrolowanych pod względem zdrowotnym. Do odmian wrażliwych na szarkę należą: ‘Diana’, ‘Węgierka Łowicka’, ‘Cacanska Rodna’, ‘Empress’ i ‘Valor’. Bywa też, że do tej grupy są zaliczane również ‘Węgierka Dąbrowicka’ i ‘Stanley’. Z kolei do odmian tolerancyjnych zalicza się te, u których szarka nie czyni takich spustoszeń jak na owocach i liściach w grupie śliw wrażliwych (‘Ruth Gerstetter’, ‘Cacanska Rana’, ‘Cacanska Lepotica’, ‘Cacanska Najbolia’, ‘Tegera’, ‘Hanita’, ‘Tophit’, ‘President’, ‘Presenta’, ‘Elena’). Często na drzewach z tej grupy nie ma wyraźnych objawów choroby, zarówno na liściach, jak i owocach. O jej występowaniu świadczy fakt wcześniejszego dojrzewania owoców porażonych w stosunku do zdrowych.
Oprac. Joanna Radziewicz
