Gleby
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Ochrona gleby / Małgorzata Powałka
(Bez Pługa 2017 nr 5, s. 42-44)
Każdego roku na świecie wskutek erozji, zasalania, pustynnienia i rozwoju infrastruktury niszczone i degradowane są żyzne gleby. Jednak coraz częściej podkreśla się konieczność ochrony i rekultywacji gleby. Elementem zrównoważonego jej użytkowania jest dobra praktyka rolnicza, obejmująca czynności uprawowe i ochronne. Szczególnie ważne kwestie to zagęszczenia w glebie, erozja i zawartość próchnicy w roli.
W świetle wyników badań potencjał plonowania ok. 47% gleb jest ograniczany przez suszę. W trakcie jej występowania duże znaczenie ma zdolność gleby do magazynowania wody. Pod tym względem korzystniej wypadają gleby zawierające ił pyłowy z uwagi na dużą liczbę porów średnich zatrzymujących wodę. Z kolei w glebach piaszczystych najczęściej występują tylko pory duże, przez które woda szybko przepływa. Gleby ilaste, które cechują się dużą liczbą porów drobnych, też nie są idealne, ponieważ ,,unieruchamiają” wodę, czyniąc ją niedostępną dla roślin.
Niezbyt dobra jakość gleby może być jednak kompensowana przez optymalnie dobrane zabiegi uprawowe, które mogą przyczynić się do zwiększenia zdolności gleby do magazynowania wody. Służy temu także zwiększenie zawartości próchnicy w roli. W wyniku tego rośliny mogą przetrwać dłuższe okresy suszy bez negatywnych skutków. Zaopatrzenie roślin w wodę zależy jednak również od przepuszczalności gleby. Także pod tym względem gleby zawierające ił pylasty wypadają lepiej od gleb piaszczystych. Biorąc pod uwagę te ostatnie, dostarczanie wody do strefy korzeni zostaje szybciej przerwane w przypadku dużego parowania. Parowanie można ograniczyć na kilka sposobów, np. płytka uprawa gleb ciężkich może zatrzymać podsiąkanie wody kapilarami.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Biologiczna aktywność gleby – wskaźnik żyzności i urodzajności / Janusz Smagacz
(Bez Pługa 2017 nr 5, s. 19-22)
Gleba jest jednym z ważniejszych elementów środowiska przyrodniczego. To żywy organizm, którego mikroorganizmy są jednymi z najistotniejszych czynników decydujących o żyzności i produktywności biologicznej gleb, a jednocześnie warunkują obieg materii. Organizmy glebowe bytujące w glebie to głównie organizmy roślinne, takie jak: glony i grzyby oraz bakterie, wśród których ważną rolę odgrywają promieniowce oraz korzenie roślin wyższych, które są dla gleby istotnym źródłem materii organicznej. Ich obecność w glebie determinowana jest odpowiednią temperaturą, wilgotnością, zawartością składników odżywczych, strukturą gleby, kwasowością oraz strefą geograficzną.
Technologia uprawy roli ma wpływ na kształtowanie żyzności i zdrowotności gleby. Błędy uprawowe mogą przyczynić się do pogorszenia jej fizycznych, biologicznych oraz chemicznych czynników. Prowadzi się wiele badań, w których porównywana jest bioróżnorodność mikroorganizmów gleby względem technologii uprawy.
Wyniki badań, jakie prowadzono na polach z długoletnim okresem stosowania systemów bezorkowych, wskazują dość często na zwiększenie intensywności życia biologicznego w glebie. Na przykład w warunkach siewu bezpośredniego, z uwagi na brak ingerencji narzędzi uprawowych w układ gleby i stałą obecność resztek roślinnych na jej powierzchni, następuje stymulacja rozwoju dżdżownic oraz pożytecznych stawonogów naziemnych. Dżdżownice reagują na uproszczenia stosowane w uprawie roli przez zwiększenie ich liczebności. Zaobserwowano, że gleba w warunkach siewu bezpośredniego zawierała dwu -, a nawet trzykrotnie większą liczbę i biomasę dżdżownic w obu terminach, tj. jesiennym i wiosennym.
Wykazano, że rodzaj stosowanego nawożenia również znacząco oddziałuje na skład mikroflory glebowej. Nawożenie gnojowicą lub obornikiem stwarzało dobre warunki do rozwoju bakterii, natomiast wieloletnie nawożenie mineralne, szczególnie dużymi dawkami azotu, powodowało silne zakwaszenie gleb i wzmagało rozwój grzybów.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Regulacja odczynu gleby na użytkach zielonych / Witold Szczepaniak
(Agrotechnika 2017 nr 11, s. 14-16)
Podstawowym wskaźnikiem optymalnego odczynu gleby jest stabilny wzrost dominującego gatunku w runi łąk lub pastwiska. Zabiegi regulujące odczyn przeprowadza się wówczas, gdy zachodzi kilka następujących zjawisk:
- wypadanie gatunków typowych dla zbiorowiska,
- słaby wigor i powolny wzrost runi wiosną,
- zredukowany system korzeniowy roślin wskaźnikowych, wrażliwych na zbyt niski odczyn gleby,
- słaba nodulacja korzeni roślin motylkowych,
- intensywne przebarwienia blaszek liściowych,
- postępujący spadek plonu, niezależnie od warunków pogodowych,
- spadek odczynu gleby poniżej wartości optymalnej dla produktywności siedliska.
W przypadku gleby ekstremalnie kwaśnej (<4,1) głównym celem wapnowania jest przywrócenie jej podstawowych funkcji w wyniku neutralizacji toksycznych form glinu i manganu, a także poprawa struktury. Zalecane dawki wapna są duże.
W przypadku gleby bardzo kwaśnej (4,1-5,0) podstawowym czynnikiem ograniczającym wzrost roślin jest duża koncentracja toksycznego glinu i manganu. Ujawniają się też niedobory molibdenu, wapnia i magnezu. Zalecenia dawka wapnia powinna podnieść odczyn gleby do poziomu co najmniej 5,5, eliminując toksyczność glinu.
W przypadku gleby kwaśnej (5,1-5,8) toksyczność glinu kształtuje się na poziomie tolerowanym przez niektóre gatunki traw. Potencjał produkcyjny użytku ogranicza mała dostępność molibdenu, fosforu, wapnia i magnezu, warunkująca uprawę roślin motylkowych.
W przypadku gleby słabo kwaśnej (5,9-6,5) celem wapnowania jest zwiększenie produktywności motylkowatych i efektywności azotu, warunkowanej optymalnym zaopatrzeniem w pozostałe składniki.
Podstawą do wyznaczenia dawki nawozowej wapnia jest otrzymanie wartości odczynu. Wapnowanie powinno wyeliminować toksyczność glinu. Taki efekt zapewnia stabilizacja odczynu gleby w zakresie pH CaCl2 5,5-5,8. Przy czym w Polsce dawki wapna oblicza się na podstawie pH mierzonego w 1 M KCI, gdzie, tolerowany przez większość gatunków, odczyn nieznacznie przekracza pH 5,0.
Dobór nawozów wapniowych do regulacji odczynu gleb trwałych użytków zielonych powinien uwzględniać, poza aktualnym stanem odczynu gleby, również jej właściwości fizyko-chemiczne oraz typ użytku. Niezależnie od wymienionych czynników dużą rolę odgrywa tu faktyczny stan zasobności gleby w przyswajalny magnez.
Oprac. Joanna Radziewicz
