Środowisko naturalne
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Naturalni sprzymierzeńcy / Magdalena Szulc
(Warzywa i Owoce Miękkie 2017 nr 11, s. 58-59)
W przypadku warzyw duże znaczenie w ochronie biologicznej ma kruszynek zmienny, atakujący jaja bielinka kapustnika i rzepika, pachówki strąkóweczki, piętnówki kapustnicy i wiele innych.
Częstym problemem plantatorów są mszyce. Ich naturalnym wrogiem jest złotook. W Polsce występuje około 20 gatunków. Drapieżcami są larwy złotooka, które atakują przede wszystkim mszyce przędziorki i miodówki. Preferują też inne gatunki owadów o miękkim ciele, jak gąsienice motyli, i jaja stawonogów.
Równie ważne w walce z mszycami są biedronkowate. Larwy tych chrząszczy zjadają przeciętnie od 100 do 2000 mszyc, natomiast dorosłe osobniki od 30 do 250 szkodników. Biedronki atakują głównie mszyce, przędziorki, czerwce i miodówki. Najbardziej wykorzystywanymi w uprawach ogrodniczych gatunkami są biedronka siedmiokropka, dwukropka i wrzeciążka.
W uprawach jagodowych szczególne znaczenie mają drapieżne muchówki bzygowatych. Jedna larwa potrafi zniszczyć kolonię mszyc liczącą 900 osobników.
Metodyki integrowanej ochrony roślin określają szczegółowo, jakie gatunki owadów pożytecznych są korzystne dla danych upraw:
- sałata (chrząszcze z rodziny biegaczowatych, kusakowatych i liczne gatunki drapieżnych pająków;
- cebula (drapieżne pluskiwaki z rodziny dziubałkowatych, tasznikowatych i drapieżne larwy sieciarek, pasożytnicze błonkówki, chrząszcze;
- kapusta głowiasta i pekińska (pasożytnicze błonkówki, chrząszcze i larwy biedronek, biegacze i trzyszcze, kusaki, omomiłki, larwy bzygowatych i pryszczarkowatych, sieciarki, pluskiwaki różoskrzydłe, skorki;
- marchew (drapieżne chrząszcze z rodziny biegaczowatych, kusakowatych i liczne gatunki drapieżnych pająków);
- ogórek (drapieżcę roztocza z rodziny dobroczynkowatych, drapieżne pluskwiaki z rodziny dziubałkowatych i tasznikowatych, pasożytnicze błonkówki, chrząszcze i larwy biedronek, drapieżne larwy scieciarek;
- pomidor (pasożytnicze błonkówki, chrząszcze, chrząszcze i larwy biedronki, drapieżne larwy scieciarek.;
- gatunki jagodowe (podejmuje się próby wprowadzania dobroczynka gruszkowca w opaskach filcowych na plantacjach porzeczki, maliny, borówki wysokiej, agrestu i introdukcję roztocza na plantacje truskawek).
Rodziny pszczele i naturalni zapylacze pełnią ważną funkcję w plonowaniu roślin uprawnych. Aktualnie ponad 90 proc. drzew i krzewów zapylanych jest przez pszczoły miodne, a reszta przez trzmiele, pszczoły samotnice i muchówki. Niedobór zapylaczy na poziomie 50 proc., w przypadku truskawki, redukuje plon o 20 proc. W przypadku żurawiny tylko częściowe zapewnienie zapylaczy obniża plon o 30 proc., a całkowity ich brak nawet do 100 proc.
Oprac. Joanna Radziewicz
Chrząszcz w świerczynie / Bogumiła Grabowska
(Eko i My 2017 nr 10, s. 26-27)
Jedni twierdzą, że kornik drukarz to stały, ważny element ekosystemu leśnego, który w naturalny sposób wzbogaca różnorodność biologiczną, inni natomiast uważają go za największego szkodnika polskich lasów. Prawda leży pośrodku.
Drukarz pełni funkcję selektora – eliminując osłabione i chore drzewa, „oczyszcza” las. Mimo to gatunek ten znajduje się na samym szczycie listy owadzich szkodników lasu. Ma bowiem zdolność do zabijania żywych, zdrowych drzew. Największym zagrożeniem ze strony kornika jest jego naturalna łatwość do masowego pojawiania się, czyli gradacji.
Wraz z wzrostem liczebności zmienia się rola tego gatunku w ekosystemie – ze szkodnika wtórnego staje się agresywnym i uciążliwym szkodnikiem pierwotnym. Rozwój gradacji prowadzi do wielkoobszarowego zamierania drzewostanów. W dłuższej perspektywie śmierć setek tysięcy drzew może powodować głębokie zmiany środowiska, pociągające za sobą zasadnicze przekształcenie warunków życia dla wielu organizmów związanych z żywymi świerkami.
Leśnicy i przyrodnicy od lat zmagają się z gradacjami korników. Najtrudniejszy bój o zachowanie lasów stoczyli w latach 2006-2010, w Beskidach. Do katastrofalnego rozwoju populacji kornika doszło tam na skutek rekordowo ciepłych i suchych sezonów letnich oraz błędów hodowlanych poprzedników – lata temu w miejsce lasów mieszanych wprowadzono lite świerczyny.
Owad nie wybiera – atakuje drzewostany także na terenach chronionych, z jego plagą zmierzyć się musieli pracownicy parków narodowych: Wigierskiego, Babiogórskiego, Gorczańskiego i Tatrzańskiego. Teraz owad zaatakował Puszczę Białowieską i zrobił to w skali niespotykanej od lat 20. XX w. Niestety, nie ma skutecznego sposobu wyeliminowania kornika w puszczy.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Poznaj kornika drukarza
(Eko i My 2017 nr 10, s. 28-29)
Kornik drukarz preferuje świerki na obrzeżach, świerki w lukach, lasy o złym stanie sanitarnym, drzewa starsze (powyżej 50 lat), grubsze, z korą. Zasiedla drzewa osłabione przez: hubę korzeni, owady liściożerne świerka uszkadzające igły, suszę i silny wiatr, okiść, pożar, emisje przemysłowe. Zasiedla też wywroty, drzewa ścięte i nieokorowane, złomy oraz pozostałości pozrębowe.
Wystarczy 5000 owadów, żeby zabić drzewo. W zrównoważonym i stabilnym drzewostanie kornik prowadzi do powstania gniazd kornikowych. Na 1 mb około stuletniego drzewa może być 50 żerów. Na całym dwudziestometrowym świerku może być nawet 1000 żerowisk i 100 000 chrząszczy.
W okresie gradacji (wzrost liczebności gatunku) kornik drukarz staje się szkodnikiem pierwotnym – atakuje także zdrowe i nieosłabione drzewa. Gradacja wybucha, gdy w środowisku występują osłabione wiatrem i suszą drzewostany; suche i gorące lata; duży udział starszych świerków; zaniedbania hodowlano-gospodarcze; drzewa rosnące na niewielkim siedlisku; zagęszczenie chodników macierzystych 36 sztuk na 0,1 m kw. Największe gradacje występują w Białowieży, Beskidzie Śląskim, Beskidzie Żywieckim i w Tatrach.
Drzewo zaatakowane przez kornika: próbuje się bronić i zalewać go żywicą; pokryte jest wyrzucanymi z drążonych korytarzy brunatnymi trocinami; ma jasnozielone, żółknące, a na końcu czerwieniejące i przerzedzające się igły; ostukiwane jest przez dzięcioły, które żywią się larwami kornika; ma obitą, odpadającą korę.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Moc ukryta w olejkach / Magdalena Szulc
(Warzywa i Owoce Miękkie 2017 nr 11, s. 60-61)
W ochronie roślin olejki eteryczne są znane z toksycznego działania w stosunku do stadiów rozwojowych szkodników. Badania potwierdziły, że można je stosować jako naturalne herbicydy lub fungicydy. Od niedawna trwają prace nad ich wykorzystaniem do ochrony upraw przed chwastami. Ponadto środki zawierające olejki eteryczne wykorzystuje się jako naturalne stymulatory wzrostu roślin oraz wpływające na poprawę ich wyglądu i zdrowotności.
Na rynku dostępne są dwa preparaty:
- Biox-M – środek zarejestrowany w 2017 roku, zawierający ekstrakt olejowy z mięty zielonej. Należy do grupy regulatorów wzrostu w formie płynu i jest przeznaczony dla uprawy ziemniaka w celu hamowania kiełkowania bulw podczas przechowywania.
- Spruzit Spray na szkodniki AL – środek zawierający pyretryny oraz olej rzepakowy, przeznaczony do zwalczania mszyc i przędziorków w różach w gruncie i pod osłonami.
Środki oparte na naturalnych składnikach są bezpieczne dla ludzi i środowiska naturalnego.
Nie podlegają okresowi karencji, a okres prewencji jest bardzo krótki. Stanowią bardzo dobre uzupełnienie programu ochrony roślin.
Oprac. Joanna Radziewicz
Wydra morska – czy uda się ją jeszcze uratować? / Piotr Skubała
(Aura 2017 nr 10, s. 22-23)
Wydra morska (Enhydra lutris) należy do rodziny łasicowatych i jest typowym reprezentantem gatunku kluczowego. Jej obecność decyduje o tym, czy lasy wodorostów w wodach okalających np. Alaskę mogłyby istnieć. Wydry żywią się różnego rodzaju bezkręgowcami, żyjącymi w lasach wodorostów, w tym jeżowcami – głównymi roślinożercami zjadającymi brunatnice. Zmniejszenie się populacji wydr wpływa na zwiększenie się ilości jeżówców, co z kolei przekłada się na wzrost ich presji na wodorosty.
Lasy wodorostów tworzą jeden z najbardziej produktywnych ekosystemów na Ziemi i są zamieszkiwane przez zróżnicowane zespoły organizmów. Pochłaniają znaczące ilości CO2 z atmosfery. Wydry morskie mogą zatem przyczynić się do złagodzenia skutków zmian klimatycznych dzięki ich kaskadowym wpływom troficznym.
Dawniej wydra morska zamieszkiwała wody Oceanu Spokojnego i Morza Beringa. Obecnie występuje na Wyspach Kurylskich, Aleutach i na wyspach południowo-zachodniej Kanady. Należy do gatunków zagrożonych. IUCN wśród podstawowych zagrożeń wymienia: zanieczyszczenie ropą, naturalnego wroga, jakim jest orka, kłusownictwo i zagrożenia stwarzane przez tradycyjne rybołówstwo.
Oprac. Joanna Radziewicz
