Rośliny ozdobne i zielne
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Subtelny aromat letniego wieczoru / Andrzej Kujawa
(Szkółkarstwo 2018 nr 3, s. 6-13)
Kielichowiec wonny zaliczany jest do szerokiej palety roślin ogrodowych o dużych walorach zapachowych. Gatunek ten został introdukowany do Europy w 1726 r. Jest krzewem średniej wielkości, osiąga wysokość 1,5-2 m i szerokość do 2 m. Roślina zawiera cyjanowodór i jest trująca. Kwiaty wydzielają aromat o różnej intensywności, który jednym przypomina jabłka, innym – truskawki lub kamforę. Najintensywniejszy zapach wyczuwany jest podczas letnich wieczorów.
Gatunek ten jest dość odporny na mróz. W Polsce uprawiany jest głównie w zachodniej części kraju. Rośnie na glebie przepuszczalnej, żyznej i umiarkowanie wilgotnej. Lubi stanowiska nasłonecznione, w miejscu osłoniętym przed silnymi wiatrami. Jest rośliną bardzo odporną na choroby.
Znanych jest kilka interesujących odmian tego gatunku, do najwartościowszych należą: Athens, Ferox, Lusławice, Michael Lindsay, Purpureus. Największą wartość ozdobną mają nowe odmiany powstałe jako mieszańce wyselekcjonowane przez amerykańskich hodowców. Są to, kielichowiec: Venus, Raulstona, Aphrodite.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Kwiatostan i owoc głogu jako surowce lecznicze / Irena Matławska
(Panacea 2018 nr 4, s. 5-8)
Kwiatostan głogu jest tradycyjnym, ziołowym produktem leczniczym. Wskazania do jego stosowania obejmują: wczesną postać niewydolności krążenia u osób starszych (I-II klasa według NYHA), nie wymagającą leczenia glikozydami, łagodne formy arytmii i nadciśnienia tętniczego oraz utrudniony przepływ krwi w naczyniach wieńcowych serca. Działa uspokajająco na układ nerwowy i korzystnie w przypadku zwiększonego ciśnienia krwi u osób chorujących na dnę moczanową, jest dobrym środkiem moczopędnym, przeciwutleniającym i regulującym poziom lipidów. Podobne działanie wykazuje owoc głodu.
Wyciąg z głogu ma zdolność do zmiatania wolnych rodników i zwiększania aktywności enzymów antyutleniających w sercu, przeciwdziałając stresowi oksydacyjnemu. Działa przeciwzapalnie i chroni mięsień sercowy przez redukcję stresu oksydacyjnego i zmniejszenie apoptozy. Przez stymulację aktywności śródbłonkowej syntezy tlenku azotu (NOS) zwiększa uwalnianie NO. Zmniejsza przepuszczalność śródbłonków i tworzenie się obrzęku, prowadzącego do licznych zaburzeń, jak miażdżyca tętnic, astma czy niewydolność serca. Wyciąg z głogu działa kardioprotekcyjnie, zmniejszając migrację komórek mięśni gładkich o 38 proc. i proliferację o 44 proc., a także zaburzenia kurczliwości i obszar zawału serca, rytmu serca i częstoskurczu komórkowego. Powoduje również obniżenie aktywności enzymów przeciwutleniających wywołanych izoproterenolem.
Ekstrakt z tej rośliny w małych dawkach hamuje agregację płytek krwi, wydłuża czas krwawienia i zmniejsza stężenie tromboksanu B2 w osoczu. Nalewka zapobiega podwyższeniu poziomu lipidów w surowicy i sercu oraz powoduje znaczne zmniejszenie się poziomu lipidów w wątrobie i aorcie.
Preparaty z głogu łagodnie obniżają ciśnienie krwi, korzystnie wpływają na serce i układ krążenia, poprzez aktywność przeciwutleniającą, dodatni efekt inotropowy, działanie przeciwzapalne, antyagregacyjne na płytki krwi, działanie spazmolityczne na naczynia, ochronne na śródbłonek, wpływ na migrację komórek mięśni gładkich i proliferację, działanie ochronne przed niedokrwieniem / urazem reperfuzyjnym, antyarytmiczne, a także regulację stężenia lipidów i obniżenie ciśnienia tętniczego.
Dawki zależą od rodzaju preparatu. Efekty pojawiają się po około 2 tygodniach, powinny być kontynuowane przez co najmniej 4-8 tygodni. Napary z kwiatostanów głogu należy przygotować z 1-2 g surowca w 150 ml wrzącej wody i pić 4 razy dziennie.
Do najczęściej wymienianych efektów ubocznych należą: ból głowy, migrena, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, palpitacje serca.
Głóg nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży, ponieważ zmniejsza napięcie mięśni macicy i jej ruchliwość.
Ewentualne interakcje są możliwe z lekami wpływającymi na układ sercowo-naczyniowy, i β-blokerami.
Oprac. Joanna Radziewicz
Zioła poprawiające metabolizm / Artur Rakowski
(Panacea 2018 nr 4, s. 18-19)
Perz właściwy (Agropyron repens). Surowcem jest kłącze Rhizoma Graminis. Wykazuje działanie moczopędne. Działa przeciwkamiczo i przeciwzapalnie na układ moczowo-płciowy. Zawiera prebiotyki wspomagające rozwój symbiotycznej mikroflory jelitowej. Polisacharydy i cyklitole obniżają stężenie cholesterolu i lipidów we krwi. Wielocukry i poligalakturoniany działają przeciwzapalnie i osłaniająco na błony śluzowe przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych. Flawonoidy działają moczopędnie i ułatwiają wydalanie toksycznych produktów przemiany materii
Fiołek trójbarwny (Viola tricolor). Surowcem leczniczym jest ziele Herba Violae tricoloris, które zawiera wiele składników czynnych: flawonoidy, śluzy, kwas salicylowy, salicylan metylu, garbniki, sole mineralne, olejek eteryczny, antocyjany, kwas kumarynowy, karotenoidy i umbeliferon. Kwas kawowy ma właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i hepatoprotekcyjne.
Cykoria podróżnik (Cichorium imtybus). Surowcem jest korzeń, który jest zasobny w inulinę, lektony seskwiterpenowe, flawonoidy, hydroksykumaryny, kwasy fenolowe, trójterpeny i glikozydy fenolowe. Wyciągi działają żółciotwórczo, żółciopędnie, moczopędnie, prebiotycznie i hipoglikemicznie. Nadają się do leczenia zaburzeń przemiany materii, do odbudowy mikroflory przewodu pokarmowego.
Korzeń rzewienia (Rhei radix). Jest znany z obecności w swoim składzie dwóch grup związków o przeciwstawnym działaniu – antrazwiązków działających przeczyszczająco oraz zapierających garbników. Aktywność surowca zależy od zastosowanej dawki. Małe ilości mają działanie wstrzymujące, a większe przeczyszczające.
Owocnie fasoli (Phaseoli pericarpium). Zawierają aminokwasy, glikoproteiny, kwas krzemowy, flawonoidy, fazeolinę, kwasy fenolowe, trygonelinę, alantoinę, chrom, potas, saponiny. Wyciągi działają przeciwcukrzycowo, odtruwająco i moczopędnie.
Zielona herbata (Camellia sinensis). Jest źródłem polifenoli. Świeże, wysuszone liście herbaty zawierają również węglowodany, białka, związki mineralne, aminokwasy, tłuszcze, kwasy organiczne, chlorofil, karotenoidy. Napoje herbaciane mają właściwości antyoksydacyjne, wynikające z obecności związków polifenolowych.
Mniszek lekarski (Taraxacum officinale). Zawiera m.in. kwas hydroksycynamonowy, chloroenowy i triterpeny. Preparaty pomagają w schorzeniach dróg żółciowych, wątrobowych i trawiennych.
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum). Ziele Hyperaci herba zawiera hiperycynę, pseudohiperycynę, hyperforynę, flawonoidy, hiperozyd, bakteriobójcze garbniki oraz witaminy A i C. Wyciąg wodny ma działanie żółciopędne, żółciotwórcze, pobudzające trawienie i przeciwzapalne.
Liść pokrzywy (Urticae folium). Zawiera magnez, kwas chlorogenowy, flawonoidy, chlorofil, związki mineralne, krzem, wolne aminokwasy, witaminy K, E i C, kwas foliowy, karoten, kwas kawowy, octowy, serotoninę, garbniki i skopolektynę. Działa moczopędnie, przeciwobrzękowo, przeciwkrwotocznie, hipoglikemicznie, przeciwmiażdżycowo, odtruwająco. Reguluje przemianę materii, pobudza układ trawienny i przyswajanie składników pokarmowych.
Oprac. Joanna Radziewicz
Gwiazdnica (nie)pospolita / Katarzyna Antoniak
(Panacea 2018 nr 4, s. 26-27)
Gwiazdnica pospolita (Stellaria media L. Vill.) należy do rodziny goździkowatych Caryophyllaceae do rodzaju Stellaria, który obejmuje około 200 gatunków. Jest gatunkiem kosmopolitycznym. Rośnie na glebach zasobnych w składniki pokarmowe, na żyznych łąkach, ugorach, w parkach i ogrodach. Osiąga wysokość 5-10 cm. Tworzy płytki system korzeniowy. Łodyga jest pokryta owalnymi, ostro zakończonymi listkami. Pięciopłatkowe kwiaty są ułożone w dwuramienną wierzchotkę z kulistymi nasionami.
Dla naszych przodków gwiazdnica pospolita w okresie zimowym była źródłem witamin i minerałów. Przyrządzano z niej różnego rodzaju potrawy, napary i soki. W XVI wieku sok i destylat z tej rośliny aplikowano w gorących ranach i obrażeniach, w postaci przemywań, okładów lub maści. Botanik John Gerard zalecał ją jako remedium w leczeniu świerzbu, natomiast Pierandre Matthioli - jako lek dla gorączkujących suchotników (w postaci naparu) lub jako okład na rany (liście). W następnych stuleciach gwiazdnicę stosowano najczęściej w kolkach, stanach zapalnych oczu, hemoroidach, obrzękach, suchotach, słoniowatości i konwulsjach u dzieci. W XIX wieku ks. Sebastian Kneipp wykorzystywał ją w leczeniu chorych na gruźlicę i w wysypkach skórnych.
Ziele gwiazdnicy Stellariae herba zawiera saponiny, garbniki, flawonoidy, kwasy fenolowe, kumaryny, polisacharydy, β-sitosterol, związki mineralne oraz β-karoten i witaminę C. Substancje aktywne wykazują działanie wykrztuśne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwbólowe i przyspieszające gojenie się ran.
W ostatnich latach przetwory z gwiazdnicy poddano badaniom, które potwierdziły jej skuteczność w zakażeniach pałeczkami Salmonelli i grzybami pleśniowymi, a także w stanach reumatycznych. Prowadzono też doświadczenia nad skutecznością tej rośliny w zapaleniach wątroby wywołanych CCI4, jej właściwościami przeciwwirusowymi oraz redukującymi tkankę tłuszczową.
Oprac. Joanna Radziewicz
