Uprawa i nawożenie
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Ciecierzyca – cenny gatunek dostrzegany tylko przez konsumentów / Karolina Śmiatacz
(Poradnik Gospodarski 2012 nr 1, s.26-27)
Ciecierzyca jest rośliną, która pod względem spożycia zajmuje drugie miejsce na świecie. W Polsce jej uprawa jest nadal mało popularna. Zajmują się nią głównie działkowcy i rolnicy na małych areałach. Jako roślina motylkowa posiada ona zdolność gromadzenia azotu, który uwolniony w glebie może być wykorzystany przez rośliny następne. Ponadto rośliny te stanowią tanie źródło białka, które może być użyte jako komponent pasz.
Ze względu na walory smakowe i odżywcze ciecierzyca cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Nasiona są bowiem bogate w białko (ok. 20 proc.), węglowodany (ok. 60 proc.) i tłuszcz (ok. 5 proc.). Zawierają też lecytynę, potas, witaminy B i E. W formie suszonej może być przechowywana bardzo długo, natomiast konserwy nie tracą ważności nawet przez 5 lat. Po obróbce cieplnej nasiona pod przykryciem mogą być przechowywane tylko kilka dni w lodówce.
Ciecierzyca jest rośliną jednoroczną, o złożonych liściach i białych lub biało-różowych kwiatach. Owocem jest strąk zawierający nasiona, występujący w dwóch typach: „kabuli” (o dużych nasionach) i „desi” (o małych nasionach). Rośliny dorastają do 100 cm wysokości.
Najlepsza pod uprawę ciecierzycy jest gleba gliniasta o pH 5,7-7,2, dobrze uprawiana przed siewem i napowietrzona. Roślina jest bardzo wrażliwa na zasolenie. Najlepszą porą na wysiew nasion jest okres kwiecień-maj, natomiast zbioru owoców dokonuje się we wrześniu. Plon nasion wynosi średnio od 1 do 2 t/ha.
Ciecierzyca należy raczej do roślin ciepłolubnych, chociaż jak wykazały doświadczenia suma temperatur efektywnych nie decyduje o powodzeniu uprawy tego gatunku. Wpływ na prawidłowe wschody roślin oraz zawiązywanie i dojrzewanie strąków mają głównie opady. Badania krajowe wskazują, że ciecierzyca może być z powodzeniem uprawiana w rejonach o niskich i niezbyt częstych opadach, czyli na terenach północno-zachodniej, centralnej i zachodniej Polski.
Za zwiększeniem areału uprawy tej rośliny na terenie naszego kraju przemawia coraz większy popyt ze strony konsumentów, możliwość skorzystania z programu wsparcia dla roślin strączkowych oraz z pakietu „Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych w rolnictwie”.
Oprac. Joanna Radziewicz
Kalibrowane, zaprawiane, otoczkowane i podkiełkowane / Marcela Krawiec
(Warzywa 2012 nr 1, s. 26-28)
Firmy nasienne poza hodowlą odmian skupiają się także na procesach uszlachetniających nasiona, które pozwalają uzyskać oczekiwane przez producentów warzyw efekty. Zdolność do kiełkowania, wigor, przystosowanie do precyzyjnego siewu, to niektóre parametry partii, które można doskonalić.
Do najbardziej powszechnych zabiegów stosowanych przez firmy, a dążących do zaspokojenia wymagań odbiorców nasion należą: kalibrowanie, zaprawianie, otoczkowanie oraz podkiełkowywanie nasion.
Kalibrowanie inaczej frakcjonowanie polega na rozdzieleniu nasion na różne frakcje w zależności od ich wielkości (średnicy). W przypadku wielu gatunków warzyw stwierdzono, że im większe są nasiona, tym lepsza jest ich jakość. Poprzez kalibrowanie można wydzielić z partii nasiona najdorodniejsze i w ten sposób podnieść ich wartość siewną.
Zaprawianie jest najczęściej stosowaną metodą uszlachetniania nasion. Celem zaprawiania jest zabezpieczenie młodych roślin przed porażeniem przez patogeny występujące w glebie, powodujące zgorzel siewek oraz ograniczenie chorób przenoszonych na nasionach np. septoriozy selera, askochytozy grochu. Zaprawianie zabezpiecza też przed niekorzystnym wpływem szkodników znajdujących się w środowisku glebowym, które mogą stanowić zagrożenie we wczesnych stadiach rozwojowych np. śmietka kiełkówka. Zaprawianie chemiczne polega na umieszczeniu na powierzchni nasion odpowiedniej ilości preparatu o charakterze ochronnym. Zaprawianie można wykonać kilkoma metodami: na sucho, półsucho, mokro.
Otoczkowanie polega na pokryciu nasion warstwą substancji otoczkującej w celu zwiększenia ich rozmiarów i masy oraz zmiany i wyrównania kształtu. Zabieg ten umożliwia punktowy wysiew drobnych nasion i regularne ich rozmieszczenie w rzędzie.
Kondycjonowanie, inaczej podkiełkowywanie polega na kontrolowanym zwiększaniu zawartości wody w nasionach do poziomu, który umożliwia zwiększenie ich aktywności życiowej. Nie wystarcza natomiast do rozpoczęcia wzrostu zarodka i przebicia przez niego okrywy nasiennej. Wyróżnia się kilka metod kondycjonowania: hydrokondycjonowanie, osmokondycjonowanie i matrykonycjonowanie. Zbiegi kondycjonowania są doświadczalnie opracowywane dla każdego gatunku, a nawet partii nasion. Wszystkie wymagają dużej dokładności. Nieodpowiednio przeprowadzone może wpłynąć na pogorszenie jakości nasion.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Strączkowe hity / Barbara Dyki
(Działkowiec 2012 nr 2, s. 50-51)
Najczęściej uprawiane gatunki strączkowe to bób, groch i fasola. Stanowią ważną pozycję w płodozmianie warzywnym. Za pośrednictwem bakterii, z którymi żyją w symbiozie, wiążą wolny azot z powietrza, wzbogacając glebę w ten pierwiastek.
Bób jest uważany za jedno z najbardziej odżywczych warzyw ze względu na łatwo przyswajalne, cenne białko roślinne. Można go uprawiać już od wczesnej wiosny, gdyż siewki wytrzymują przymrozki do -4oC, a nasiona kiełkują w temperaturze około 4oC. Bób lepiej plonuje na glebach nieco cięższych, o dobrej pojemności wodnej. Można go uprawiać z rozsady, ponieważ dobrze znosi przesadzanie.
Polecane odmiany bobu to: Bizon (bardzo wczesna), Bartom (średnio wczesna), Hangdown Biały (średnio późna).
Fasola obejmuje następujące gatunki: fasolę zwykłą karłową i tyczną (szparagową i na suche nasiona) oraz fasolę wielokwiatową. Najczęściej uprawiana jest fasola szparagowa o żółtych strąkach. Fasolę szparagową karłową zaleca się wysiewać w kilku terminach, co około 2 tygodnie, aby wydłużyć okres zbioru prawie do jesiennych przymrozków. Fasola jest wrażliwa na brak wody i wiatry w czasie kwitnienia i wiązania strąków. Polecane odmiany fasoli to: Galopka (szparagowa karłowa) – średnio wczesna, Esterka (szparagowa karłowa) – wczesna, Mamutina (szparagowa karłowa typu Mamut) – średnio wczesna, Blauhilde (szparagowa tyczna) – średnio wczesna).
Groch – należy wysiewać bardzo wcześnie, gdyż nie jest wrażliwy na chłody. Są dwa typy grochu, zależnie od budowy strąka: cukrowy o miękkich mięsistych strąkach pozbawionych wewnętrznej wyściółki pergaminowej, zatem może być spożywany w całości, także na surowo; oraz łuskowy, który wykształca twarde strąki, w środku z pergaminową wyściółką, dlatego do spożycia przeznacza się tylko, świeże, zielone nasiona. Polecane odmiany grochu to: Iłówiecki (cukrowy) – średnio wczesna, Sześciotygodniowy (łuskowy), Telefon (łuskowy).
Oprac. Aleksandra Szymańska
Seler bez feleru / Edward Unicki
(Działkowiec 2012 nr 1, s.50)
Seler nazywany jest warzywem młodości. W odróżnieniu od innych warzyw korzeniowych jest on uprawiany z rozsady. Nasiona wysiewa się niezbyt gęsto do pojemników wypełnionych substratem torfowym. Najlepiej kiełkują one przy dobrym świetle i stałej wilgotności podłoża. Do wschodów należy utrzymywać dość wysoką temperaturę 22-240C, którą potem obniża się do 180C. Po przesadzeniu siewek do doniczek nie można doprowadzić do przesuszenia podłoża. Należy też dbać o odpowiednie nawożenie.
Selery wymagają gleby żyznej, próchnicznej i niezakwaszonej. Dobre dla ich rozwoju jest stanowisko po warzywach kapustynych, bobowatych lub porach. W tym samym miejscu nie powinny być uprawiane częściej niż po 3-4 lata.
Na tydzień przed sadzeniem rozsadę hartuje się poprzez silniejsze i dłuższe wietrzenie. Najlepiej jest sadzić rośliny w dni pochmurne, a podczas upałów wieczorem, a po posadzeniu grządki obficie podlać.
Ważnym zabiegiem w okresie wegetacji jest nawadnianie. Ponadto rośliny należy dwukrotnie zasilić saletrą amonową. Zbiór korzeni przeprowadza się w październiku. Selery najlepiej przechowują się w temperaturze 0-10C, przy wilgotności względnej powietrza 95 proc.
Oprac. Joanna Radziewicz
Nie zwlekaj z grochem / Elżbieta Sikora
(Działkowiec 2012 nr 2, s. 49)
Groch zielony jest rośliną dnia długiego. Krótki jeszcze dzień wiosenny hamuje kwitnienie, zaś długi przyspiesza ten proces. Żeby zebrać dobry plon grochu, trzeba go wysiać wczesną wiosną. Uprawę należy więc zacząć bardzo wcześnie, aby rośliny przed nastaniem dłuższych dni zdążyły wykształcić silną część wegetatywną, która będzie zdolna do wydania dużej liczby kwiatów, a następnie zawiązania dużej ilości strąków i nasion.
Groch zielony ma małe wymagania cieplne. Nasiona kiełkują już w temperaturze od 2 do 5oC, optymalna temperatura to 15oC. Z uwagi na krótki okres wegetacji wymaga dobrej gleby – pH 6,5-7; starannie uprawionej. Może być uprawiany po różnych warzywach, z wyjątkiem należących do rodziny bobowatych. Wskazana jest uprawa po drugim roku nawożenia kompostem. Grządka dla grochu musi być przygotowana bardzo starannie, szczególnie trzeba się pozbyć wszelkich chwastów.
Zbiór rozpoczyna się, gdy strąki grochu cukrowego są już w pełni wyrośnięte, a nasiona mają postać niewielkich zawiązków, są bardzo soczyste. Starsze są mniej kruche i mało smaczne. Z kolei groch łuskowy nadaje się do zbioru, gdy większość strąków jest całkowicie wyrośnięta, a nasiona w nich są całkiem wykształcone, choć jeszcze miękkie, soczyste.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Jagody goji / Ewa Osińska
(Działkowiec 2012 nr 1, s. 46-47)
Jagody goji to jedne z najzdrowszych owoców na świecie. Pochodzą z krzewu Kolcowoju pospolitego i pojawiają się na przełomie października i listopada. Są bardzo delikatne, dlatego zrywa się je wraz z ogonkami. Można je spożywać na świeżo lub formie suszonej. Z dwuletniej rośliny można uzyskać około 2 kg owoców.
Kolcowój pospolity jest możliwy do uprawy w naszym klimacie. Rozmnaża się go z nasion lub przez podział, odrosty i sadzonki zdrewniałe. Rośliny powinno się wysadzić do ogrodu późną jesienią lub wczesnym latem. Dobrze rosną na przepuszczalnych glebach i słonecznym stanowisku. Gatunek ten jest odporny na suszę i niskie temperatury, chociaż w pierwszym roku uprawy w okresie zimowym zaleca się osłonięcie krzewów.
Owoce goji są bogate w witaminę C, zawierają duże ilości składników odżywczych – w suchych owocach 68 proc. stanowią węglowodany, 12 proc. białka, 10 proc. tłuszcze, 10 proc. błonnik. Są one jednym z najlepszych źródeł karotenoidowych przeciwutleniaczy, które wpływają na długowieczność. W goji występują też składniki, które oddziałują pozytywnie na nasz wzrok – zeaksantyna i luteina oraz minerały, takie jak: wapń, potas, żelazo, cynk i selen.
Owoce goi mają dobroczynny wpływ na funkcjonowanie całego naszego organizmu. Ich spożywanie wspomaga budowę nowych komórek oraz regenerację tych zniszczonych, działa korzystnie na stawy i kości, poprawia wzrok, wzmacnia układ trawienny, pobudza pracę układu immunologicznego. W medycynie chińskiej są stosowane jako lek przy chorobach serca, nerek, płuc oraz dolegliwościach reumatycznych.
Oprac. Joanna Radziewicz
Korzeniowa elita / Magdalena Szumlańska
(Działkowiec 2012 nr 1, s. 52-53)
Większość warzyw korzeniowych to gatunki o umiarkowanych wymaganiach glebowych i cieplnych. Uprawia się je z siewu wprost do gruntu od wczesnej wiosny do października, a niektóre z nich mogą zimować w polu. Dla prawidłowego wzrostu korzeni spichrzowych konieczne jest głębokie przekopanie gleby w okresie jesiennym oraz zbilansowane nawożenie.
Najcenniejsze odmiany marchwi charakteryzują się równomiernym zabarwieniem korzeni, dużą zawartością suchej masy oraz karotenu. Polecane do uprawy są odmiany: Kalona F1, Flamanda i Koral.
Korzeń pietruszki charakteryzuje się bogactwem składników mineralnych głównie żelaza i magnezu. Spożywanie tego warzywa wpływa korzystnie na przemianę materii, leczy anemię i działa moczopędnie. Polecane odmiany to: Cukrowa, Lenka, Vistula.
Zawarta w korzeniach buraka ćwikłowego betanina jest silnym antyutleniaczem. Cenne odmiany charakteryzują się jednolitą ciemną barwą korzenia, są zasobne w bataninę oraz mają słabo widoczne pierścienie. Do uprawy poleca się odmiany: Polglob F1, Opolski, Nochowski.
Najbardziej wartościowe korzenie selera powinny mieć gładką powierzchnię, małą „brodę” korzeniową i jędrny miąższ bez pustych przestrzeni i rdzawych przebarwień. Cenne odmiany to: Edward, Denar i Zagłoba.
Oprac. Joanna Radziewicz
Własne fistaszki / Magdalena Świąder
(Działkowiec 2012 nr 1, s. 54)
Orzeszki ziemne zwane popularnie fistaszkami pochodzą z Brazylii. Do prawidłowego wzrostu i rozwoju wymagają wysokiej temperatury i obfitych opadów, ponieważ nie są odporne na suszę. Dobrze rosną na glebach żyznych, próchnicznych, przepuszczalnych, o wysokiej zawartości wapnia, osłoniętych od wiatru, o wystawie południowej. Podczas zbioru wyrywa się całe rośliny, z których po wyschnięciu wyłuskiwane są nasiona.
Okres uprawy wynosi około 180 dni. Wyłuskane nasiona sieje się do 15 maja, kiełkami do dołu na głębokość 2 cm. Zaleca się obfite nawożenie fosforem i potasem, a azotem tylko wtedy, gdy zwiększona dawka podwyższa plon. Zabieg wapnowania powinien być ewentualnie przeprowadzony jesienią w roku poprzedzającym uprawę lub wczesną wiosną na 6-7 tygodni przed sadzeniem.
Nasiona orzecha ziemnego są bardzo wartościowe i pożywne. Zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe, które minimalizują ryzyko powstawania zmian miażdżycowych. Ponadto są bogate w tłuszcze (53 proc.) i białko (35 proc.). Uzyskiwany z nich olej arachidowy jest używany do produkcji margaryny. Może być on także wykorzystywany w kosmetyce i lecznictwie.
Orzeszki ziemne są dość silnymi alergenami. Nie powinny ich spożywać kobiety w ciąży, matki karmiące oraz dzieci do trzeciego roku życia.
Oprac. Joanna Radziewicz
