Łucja Charewiczowa – badaczka historii regionalnej

Szczegóły

Kategoria: Świat kobiet

Łucja Henryka Maria ze Strzeleckich Charewiczowa urodziła się 12 sierpnia 1897 roku w Cieszanowie. Jej ojciec, Jan Strzelecki pracował jako sekretarz Rady Miasta, matka pochodziła ze starego polskiego rodu Mikułowskich. Łucja ukończyła Prywatne Żeńskie Gimnazjum Zofii Strzałkowskiej we Lwowie. W 1918 roku rozpoczęła naukę na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Lwowskiego. Duży wpływ na rozwój jej kariery naukowej, a przede wszystkim na zainteresowanie historią Lwowa, mieli dwaj wybitni profesorowie – Franciszek Bujak i Jan Ptaśnik. Pod kierunkiem tego drugiego, w 1924 roku obroniła rozprawę doktorską poświęconą handlowi w XV-wiecznym Lwowie. Następnie, dzięki uzyskanemu stypendium, odbyła studia uzupełniające we Francji, gdzie zdobyła wiedzę z zakresu historii urbanistyki.

Po powrocie do kraju objęła stanowisko kustosza w Muzeum Miasta Lwowa, co było dużym wyróżnieniem dla kobiety, jak na owe czasy. Wysokie kompetencje i zaangażowanie były widoczne w jej pracy zawodowej. Dała się poznać jako sprawna organizatorka. Za jej czasów przebudowano i zmodernizowano pomieszczenia muzealne w Czarnej Kamienicy. Powstało też wiele prac popularnonaukowych przybliżających historię i zabytki Lwowa. Sama była autorką kilku ważnych rozpraw naukowych z zakresu historii miast, wielu artykułów popularyzujących historię Lwowa, dwóch przewodników po regionie Małopolski Wschodniej oraz wyjątkowej, całkowicie nowatorskiej, książki poświęconej badaczom dziejów Lwowa.

Jednak największy rozgłos i uznanie przyniosły jej publikacje opisujące różne aspekty życia i funkcjonowania tego miasta, do których można zaliczyć: Handel średniowiecznego Lwowa (1925), Lwowskie organizacje zawodowe za czasów Polski przedrozbiorowej (1929), Klęski zaraz w dawnym Lwowie (1930), Wodociągi starego Lwowa 1404—1663 (1934) oraz Czarną Kamienicę i jej mieszkańców (1935). Łucja Charewiczowa dotykała w nich problematyki odnoszącej się do wymiany handlowej w średniowieczu, zajęła się kwestią organizacji i roli lwowskich cechów, zagadnieniami związanymi ze społecznymi i ekonomicznymi skutkami klęsk epidemiologicznych, opisywała funkcjonowanie lwowskich wodociągów na przestrzeni trzech stuleci (XV—XVII wiek). Na koniec swoje zainteresowania skierowała na jeden, wybrany element architektoniczny Lwowa, jakim była Czarna Kamienica, rekonstruując losy budynku i jego mieszkańców od powstania obiektu, aż po okres międzywojnia. W recenzji tej książki czytamy: „Z fragmentarycznych, urzędowych zapisek archiwalnych autorka wydobyła nie tylko szereg suchych wiadomości: kto rodzi, komu sprzedał, kiedy umarł. Dr Charewiczowa usiłowała podpatrzeć dusze mieszczańskich rodzin, których żywoty złączyły się z temi kamienicznemi murami razem z ich poziomem i radościami i troskami, skupiającemi się przede wszystkim około dóbr materialnych”.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że w wielu swoich publikacjach autorka mocno akcentowała wychowawczy i patriotyczny aspekt historii lokalnej. Jej celem było, między innymi, wzbudzenie w młodym pokoleniu dumy i szacunku do dorobku poprzednich pokoleń oraz motywowanie młodych ludzi do dalszej pracy na rzecz dobra wspólnego. W swoich pracach pokazywała, że historia regionalna może być ciekawa i przekazana czytelnikom w sposób przystępny i interesujący.

Łucja Charewiczowa była członkiem Związku Miłośników Historii Lwowa oraz członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 1933 roku na VII Międzynarodowym Kongresie Nauk Humanistycznych w Warszawie wygłosiła referat na temat historii kobiet. Konsekwencją tych zainteresowań było zaangażowanie w ruch kobiecy w Polsce. Działając w Polskim Stowarzyszeniu Kobiet z Wyższym Wykształceniem zabiegała o wsparcie stypendialne i rozwój naukowy kobiet zajmujących się, podobnie jak ona, historią. Nie popierała różnicowania badań historycznych ze względu na płeć. Uważała, że mogą one przyczynić się do wyjaśnienia obecnej sytuacji kobiet i przeobrażeń, jakie stają się ich udziałem.

W 1936 roku, komisja naukowa, na podstawie dorobku przyznała jej tytuł doktora habilitowanego z zakresu historii miast - najwyższy stopień naukowy, na jaki wówczas mogła liczyć kobieta. Była też jedną z pięciu kobiet, które do II wojny światowej uzyskały habilitację na Uniwersytecie Lwowskim.

Wybuch wojny zastał ją we Lwowie, jednak ze względu na męża, Zdzisława Charewicza, kapitana Wojska Polskiego, musiała opuścić miasto. Najpierw pojechała na pewien czas do Krakowa, a następnie do Warszawy, gdzie zaangażowała się w nauczanie historii w tajnym Gimnazjum im. Klementyny Hoffmanowej i na Wydziale Historii tajnego Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Bibliotece Zamojskich. Latem 1943 roku została aresztowana przez gestapo i osadzona na Pawiaku, a następnie w Auschwitz-Birkenau. W grudniu tego samego roku zachorowała na tyfus i zmarła.

Tekst: Joanna Radziewicz

Źródła:

1. Malczewska-Pawelec, D.: Łucja Charewiczowa jako badaczka i propagatorka historii regionalnej i lokalnej. Wieki Stare i Nowe 2015, T.9.
2. Michalska-Bracha, L., Marczewska M.: Lwowianki wobec równouprawnienia kobiet – trzy historie. Studium historyczno-językoznawcze. Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych, 2019 nr 1.
3. https://zycie.hellozdrowie.pl/