Środowisko naturalne
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Dżdżownice – skarb gleby / Piotr Szulc
(Top Agrar Polska 2018 nr 6, s. 86-87)
W naszej strefie klimatycznej ważne są dwa gatunki dżdżownic: kompostowiec cuchnący i dżdżownica ziemna. Mają one wpływ na poprawę żyzności gleby: wspomagają jej wietrzenie, stabilizują strukturę, sprzyjają infiltracji wody, mieszają resztki roślinne i przyspieszają ich mineralizację.
Liczebność dżdżownic zależy od wielu czynników. Ważny jest odczyn gleby (pH 6,5-8), jej wilgotność oraz ilość substancji organicznej. Okresy suszy czy nagłe silne przymrozki są dla nich bardzo dużym zagrożeniem.
Badania wykazały, że uproszczenia w uprawie roli działają korzystnie na zasiedlenie gleby przez dżdżownice. Nienaruszona struktura podłoża i większa masa materii organicznej tworzą warunki do ich intensywnego rozwoju.
Występowaniu dżdżownic głęboko kopiących sprzyja odleżenie roli i zmniejszenie jej uprawy. Mulczowanie gleby może częściowo rekompensować stres wynikający z uprawy mechanicznej. To bardzo ważne, gdyż liczebność dżdżownic w okresie jesiennym jest większa niż wiosną. Pozytywny wpływ ma także uprawa międzyplonów, uprawa roślin bobowatych i mieszanek koniczyny z trawami oraz roślin kapustowatych ozimych.
Dżdżownice żerują przede wszystkim nocą, wciągając do swoich norek resztki roślin. Po przetworzeniu są one wydalane w postaci gruzełkowatych koprolitów, które zawierają duże ilości P, Ca, Mg i K.
Oprac. Joanna Radziewicz
W glebie kwitnie życie / Stanisław J. Pietr
(Top Agrar Polska 2018 nr 6, s. 80-84)
Racjonalne oddziaływanie na procesy biologiczne prowadzone przez makro- i mikroorganizmy glebowe warunkuje zachowanie żyzności gleby, a także zwiększa efektywność nawożenia i środków ochrony roślin.
Gleby o bogatej bioróżnorodności są mniej podane na rozprzestrzenianie się patogenów i szkodników, a duża ilość rozlicznych organizmów glebowych zapewnia możliwość odpowiedniego zróżnicowania drobnoustrojów zasiedlających rizosferę.
Organizmy glebowe można podzielić na: bakterie, grzyby, mikrofaunę oraz mezo- i makrofaunę. Bakterie przyczyniają się do: wiązania wolnego azotu, utlenienia jonów amonowych, utlenienia i redukcji siarki i jej związków oraz redukcji i utleniania jonów żelaza i manganu. Produkują w glebie szereg substancji antybiotycznych, które odgrywają dużą rolę w kształtowaniu wzajemnych stosunków między organizmami. Bakterie mogą się także przyczyniać do degradacji próchnicy, wykorzystując ją jako źródło węgla i energii.
Grzyby odgrywają decydującą rolę w procesach mineralizacji lignin z resztek pożniwnych.
Dominującymi elementami mikrofauny glebowej są pierwotniaki glebowe, których podstawowym pokarmem są bakterie. Ich liczebność jest uzależniona od wilgotności i temperatury.
Przedstawicielem mezofauny glebowej są przede wszystkim nicienie, które żerują na bakteriach, grzybach, pierwotniakach, korzeniach roślin oraz innych nicieniach. Wolno żyjące nicienie odrywają ważną rolę w rozkładzie materiału organicznego innych organizmów i udostępnianiu składników pokarmowych dla roślin w glebie. Do mezofauny glebowej zalicza się także mikrostawonogi (roztocza, skoczogonki), żywiące się resztkami roślinnymi, bakteriami, grzybami i innymi drobnymi stawonogami.
Dżdżownice, mrówki, równonogi, krocionogi, stawonogi i żuki to przedstawiciele mikrofauny glebowej. Odgrywają one istotna rolę w procesach tworzenia gleb oraz stabilizacji próchnicy.
Na efektywność i bioróżnorodność drobnoustrojów glebowych w największym stopniu wpływają zabiegi uprawy gleb oraz ograniczenie różnorodności roślin. W handlu znajdują się biologiczne preparaty zawierające mikroorganizmy. Są to specyficzne środki ochrony roślin przeciwko chorobom, szkodnikom, jak również zwiększające pobieranie składników pokarmowych przez syntezę regulatorów wzrostu i stymulację naturalnej odporności roślin.
Aktywność tych drobnoustrojów jest bezpośrednio związana z daną rośliną uprawną, co nie zagraża bioróżnorodności całego ekosystemu oraz nie wymaga dużych nakładów energetycznych na ich produkcję. Poprzez prawidłowe zabiegi agrotechniczne, zrównoważone nawożenie mineralne i organiczne można stymulować ich aktywność oraz zasiedlanie systemu korzeniowego wraz ze wzrostem rośliny.
Dużą skuteczność w uprawach polowych do zwalczania patogenów systemu korzeniowego wykazują preparaty zawierające grzyby mykopasożytnicze, natomiast do walki ze zgnilizną twardzikową w uprawach rzepaku, warzyw kapustnych i korzeniowych, jak i w ochronie warzyw podczas przechowywania nadają się środki biologiczne na bazie nadpasożyta Coniothyrium minitans.
Oprac. Joanna Radziewicz
Zmiany klimatu sprzyjają obcym gatunkom / Piotr Skubała
(Aura 2018 nr 7, s. 28-29)
Zmiany klimatu prowadzą do pojawienia się w naszym kraju obcych gatunków z południa Europy. Zagrażają one lokalnej przyrodzie, ponieważ konkurują z organizmami rodzimymi i zmieniają strukturę ekosystemu. Ich liczba stale rośnie. Europejski wykaz inwazyjnych gatunków obcych wymienia 10 822 gatunki nierodzime występujące na naszym kontynencie. 10-15 proc. z nich stanowi potencjalne niebezpieczeństwo dla europejskiej bioróżnorodności.
W Polsce przykładem może być aleksandretta obrożna (Psittacula krameri), gatunek papugi zamieszkującej środkową Afrykę i Półwysep Indyjski z Cejlonem. Badania wykazują, że przy dużej liczebności ptaki te negatywnie wpływają zarówno na rodzime gatunki, jak i lokalną gospodarkę. Zajmują dziuple innych ptaków (np. dzięciołów czy kowalików). W maju 2018 roku udokumentowano pierwszy przypadek lęgu aleksandretty obrożnej w Polsce.
Szakal złocisty (Canis aureus) jest uznawany za gatunek rodzimy w pasie od Bałkanów po Indochiny. Populacja europejska przez długi czas była ograniczona do południowo-wschodnich krańców kontynentu. Wiosną 2015 roku potwierdzono obecność tego gatunku w naszym kraju.
Żółw czerwonolicy (Trachemys scripta elegans) po raz pierwszy pojawił się w naszym kraju na wolności w 1996 roku. Obecnie pojedyncze osobniki lub niewielkie grupy można spotkać niemal w całym kraju. Żółwie silnie ingerują w ekosystemy wodne z powodu swojej żarłoczności i skażenia wody odchodami. Ponadto mogą one konkurować z europejskim żółwiem błotnym o terytorium.
Zdaniem ekspertów zmiany klimatu w połączeniu z gatunkami inwazyjnymi to dzisiaj dwa największe zagrożenia dla przyrody.
Oprac. Joanna Radziewicz
